Δ. Καζάκης: Τι απηχεί η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από την Fitch;

του Δημήτρη Καζάκη

Χαράς ευαγγέλια. Στην αναβάθμιση της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από CCC σε B- προχώρησε την Τρίτη ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings. Η προς τα πάνω αναθεώρηση αντανακλά σύμφωνα με τους οικονομολόγους του εν λόγω οίκου τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί τόσο στο δημοσιονομικό πεδίο όσο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, σε μία περίοδο που η εσωτερική υποτίμηση έχει επιτέλους αρχίσει να αποδίδει. 

Όπως τονίζουν σχετικά παρά τη μεγάλη ύφεση και τη μείωση της απασχόλησης, η διαγραφή του δημόσιου χρέους και η παράταση που εξασφαλίστηκε για την εκπλήρωση των δημοσιονομικών στόχων, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του δείκτη οικονομικού κλίματος σε υψηλό τριών ετών και τη μείωση του κινδύνου εξόδου της χώρας από το ευρώ. 

Σύμφωνα με τη Fitch το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής βρίσκεται σε ορθή τροχιά (on track), εν μέσω ενός κλίματος κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας. Μάλιστα, επισημαίνει ότι η σημερινή κυβέρνηση τα πάει πολύ καλύτερα από την προηγούμενη στην εφαρμογή του μνημονίου και δείχνει έτοιμη να προχωρήσει σε μία εμπροσθοβαρή δημοσιονομική προσαρμογή και σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Oι αναλυτές του οίκου συμπληρώνουν πως ακόμη δεν έχει επιτευχθεί η οικονομική ανάπτυξη, ενώ η αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις είναι υψηλή, κάτι που δείχνει τους συνεχιζόμενους κινδύνους στην εφαρμογή του προγράμματος.

Πάντως, χαρακτηρίζουν μοναδική τη δημοσιονομική προσαρμογή που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια, με τη μείωση του ελλείμματος κατά 9% του ΑΕΠ την περίοδο 2009 – 2012 και κατά 16% σε εποχικά προσαρμοσμένους όρους. Με άλλα λόγια η ελληνική οικονομία έφαγε μια βουτιά που της τάξης του 25% για να καταφέρει να μειώσει 9% επί του ΑΕΠ το δημοσιονομικό της έλλειμμα. Κι αυτό θεωρείται επιτυχία!

Παράλληλα, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών υποχώρησε στο 3% το 2012 από το 10% ένα χρόνο νωρίτερα. Πράγμα που απηχεί κυρίως την τρομακτική συρρίκνωση της εσωτερικής αγοράς πρωτίστως στο επίπεδο του τζίρου και των επενδύσεων. Η κατάσταση αυτή που διαρκώς χειροτερεύει εξαναγκάζει όποιες επιχειρήσεις ακόμη επιβιώνουν να στραφούν προς το εξωτερικό και κατά κύρια λόγω εκτός ευρωζώνης. Να γιατί η ανεργία συνεχώς μεγαλώνει.

Όσον αφορά στις εκτιμήσεις της Fitch για την προοπτική της ελληνικής οικονομίας αντιγράφουν τις επίσημες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κι έτσι εκτιμά κι αυτή ότι θα συρρικνωθεί κατά 4,3% το 2013 από το -6,4% το 2012, ενώ αναμένει, λέει, αδύναμη ανάκαμψη το 2014.

Περιττό να πούμε ότι μετά απ’ όλα αυτά τα παπαγαλάκια άρχισαν να πανηγυρίζουν. Ποια είναι η αλήθεια; Η αλήθεια είναι ότι η αναβάθμιση της Fitch δεν έχει καμιά σχέση με την αληθινή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, αλλά με την δυνατότητα κερδοσκοπίας με τα διαθέσιμα ελληνικά κρατικά ομόλογα στην δευτερογενή αγορά. Ο εν λόγω οίκος αναβαθμίζει την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας για να προετοιμάσει μια νέα επαναγορά ελληνικών κρατικών ομολόγων από την δευτερογενή αγορά. Όπως ακριβώς έγινε τον περασμένο Νοέμβριο.

Έχει προηγηθεί η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από την S&P τον Δεκέμβριο 2012. Το ενδιαφέρον ποιο είναι; Ότι αυτές οι αναβαθμίσεις δεν έχουν καμιά σχέση με την εικόνα που έχει η Ελλάδα στην πιστοληπτική αγορά. Θυμάστε μήπως τα περίφημα CDS με τα οποία μας είχαν πρήξει το 2010 πριν μας καταδικάσουν «αν όρων και αμετάκλητα» σε κατάσταση ελεγχόμενης χρεοκοπίας υπέρ των δανειστών της χώρας; Θυμάστε που ούρλιαζαν τα παπαγαλάκια όταν οι μονάδες βάσης των CDS ξεπερνούσαν τις 400 την εποχή που ήθελαν να δικαιολογήσουν την επιβολή του καθεστώτος των μνημονίων τον Απρίλιο του 2010;

Αν πάρουμε λοιπόν σαν μέτρο τα CDS, δηλαδή τα παράγωγα κινδύνου για τα κρατικά ομόλογα που αγοράζουν οι κάτοχοί τους για να εξασφαλιστούν έναντι πιθανής χρεοκοπίας του κράτους, τι θα δούμε; Θα διαπιστώσουμε, σύμφωνα με τις εκθέσεις της Global Sovereign Credit Risk Report της CMA, ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα δεδομένα. Στην έκθεση του 2^ου τριμήνου του 2012 έγινε προσπάθεια να επανεισαχθεί η Ελλάδα στις μετρήσεις των αποδόσεων των CDS για το νέο χρέος που εκδόθηκε μετά την αναδιάρθρωση (PSI) του Μαρτίου 2012. Στην έκθεση εκείνη η πιθανότητα πτώχευσης που δινόταν για την Ελλάδα ανερχόταν στο 96,7% για το 5ετές κρατικό ομόλογο και οι μονάδες βάσης για το αντίστοιχο CDS ξεπερνούσε τις 10.667. Με άλλα λόγια τα ελληνικά CDS ακόμη και του νέου χρέους που εκδόθηκε μετά την αναδιάρθρωση, βρίσκονταν στα αζήτητα μιας και κανένας στην αγορά δεν εμπιστεύεται την κατάσταση στην Ελλάδα ώστε να αγοράσει παράγωγα ασφάλισης κινδύνου. Θυμηθείτε ότι η Ελλάδα μπήκε στο πρώτο μνημόνιο με γύρω στις 400 μονάδες βάσης των δικών της CDS.

Παρά τις προσδοκίες των εμπνευστών της αναδιάρθρωσης, η Ελλάδα για μια ακόμη φορά τέθηκε εκτός αγοράς CDS, μιας και η ζήτηση για τα ομόλογά της ήταν και παρέμεινε ανύπαρκτη. Έτσι στις επόμενες τριμηνιαίες εκθέσεις της CMA μέχρι και την πιο πρόσφατη η Ελλάδα εξαιρείται από τις μετρήσεις των CDS και τον υπολογισμό της πιθανότητας πτώχευσης μιας και αντιμετωπίζεται από τις αγορές ως ήδη πτωχευμένη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της CMA τον Μάρτιο του 2013, οι μονάδες βάσης των CDS για το ελληνικό κρατικό ομόλογο 5ετούς διάρκειας υπερβαίνουν τις 23.300! Όταν τον Σεπτέμβριο του 2011 είχαν πιάσει 3.400 μονάδες βάσης και όλοι έτρεχαν πανικόβλητοι θεωρώντας ως αναπόφευκτη την μείωση του χρέους μέσω αναδιάρθρωσης με «κούρεμα».

Αν θέλαμε να βγάλουμε πιθανότητα πτώχευσης της Ελλάδας από αυτή την τιμή, τότε πρέπει να μιλάμε για πάνω από 212%! Κι επειδή τέτοια πιθανότητα πτώχευσης δεν νοείται για την μέτρηση τωνCDS, γι’ αυτό και η Ελλάδα παραμένει εκτός των επίσημων εκθέσεων.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Κάτι πολύ απλό. Όσο η Ελλάδα δεν βρίσκεται καν στις επίσημες μετρήσεις των CDS, αυτό σημαίνει ότι η αγορά χρέους την αντιμετωπίζει ως απόλυτα χρεοκοπημένη χώρα και κανείς δεν ενδιαφέρεται να αποκτήσει τυχόν ομόλογα που θα εκδοθούν απ’ αυτήν. Αν δεν υπάρχει ενδιαφέρον να αγοράσει κανείς κρατικά ομόλογα από την Ελλάδα, γιατί να ενδιαφερθεί να αγοράσειCDS πάνω σ’ αυτά τα ομόλογα για να τα ασφαλίσει; Επομένως η πιστοληπτική αγορά διεθνώς έχει προδικάσει ότι τουλάχιστον για άλλα 5 χρόνια ο κίνδυνος της αθέτησης πληρωμών από την Ελλάδα είναι τέτοιος που κανείς δεν ενδιαφέρεται να πλησιάσει κρατικά της ομόλογα.

Αυτό όμως δεν συμβαίνει για τα επενδυτικά κεφάλαια υψηλής μόχλευσης (Hedge Funds) στα οποία το καθεστώς ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας, αλλά και το «κούρεμα» των κρατικών ομολόγων έδωσαν μια τρελή ευκαιρία κερδοσκοπίας στη δευτερογενή αγορά. Έτσι χάρις στην αναδιάρθρωση και στο «κούρεμα» οι τιμές των ελληνικών κρατικών ομολόγων 10ετούς διάρκειας έπεσαν στη δευτερογενή αγορά από κατά μέσο όρο 30,5 ευρώ στα 100 ευρώ τον Φεβρουάριο του 2012, στα 22,6 τον Απρίλιο του ίδιου έτους, στα 17, 16 και 18 τον Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο αντίστοιχα κατά μέσο όρο. Έτσι δόθηκε η δυνατότητα για αγορές ευκαιρίας στην δευτερογενή αγορά ελληνικών κρατικών ομολόγων από επενδυτές υψηλού ρίσκου με την προσδοκία της επαναγοράς. Έφτασαν να αγοράζουν ελληνικά κρατικά ομόλογα σε τιμές έως και 12 ευρώ στα 100.

Αμέσως μετά άρχισε η μόχλευση, δηλαδή η μεθόδευση της τεχνητής ανόδου των τιμών των κρατικών ομολόγων στην δευτερογενή αγορά. Όλοι περίμεναν την επαναγορά που επιβλήθηκε αναγκαστικά, διαφορετικά το δημόσιο χρέος στα τέλη του 2012 όχι μόνο δεν θα παρουσίαζε μείωση, παρά το «κούρεμα», αλλά αύξηση. Το αποτέλεσμα ήταν η τιμή του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου στη δευτερογενή αγορά τον Νοέμβριο του 2012 ανήλθε στα 32,6 ευρώ στα 100 ευρώ ονομαστική αξία. Το κέρδος των επενδυτών που πούλησαν τότε ανήλθε έως και 300%.

Πώς πληρώθηκε αυτή η επαναγορά ελληνικών κρατικών τίτλων από την δευτερογενή; Μας εξηγεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF): Το EFSF παρέχει ένα δάνειο, στο πλαίσιο του κονδυλίου του δεύτερου προγράμματος οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα, για τη χρηματοδότηση της επιχείρησης επαναγοράς. Για το σκοπό αυτό, το EFSF εξέδωσε έξι μηνών τίτλους για ένα συνολικό ονομαστικό ποσό των € 11,3 δις, τα οποία μεταφέρθηκαν στην ελληνική κυβέρνηση στις 19 Δεκεμβρίου 2012.

Το Νοέμβριο του 2012 η συνολική ονομαστική αξία των ελληνικών κρατικών ομολόγων που ήταν διαθέσιμα ανερχόταν περίπου σε 132 δις ευρώ. Τον Δεκέμβριο αυτή η αξία είχε πέσει περίπου στα 100 δις ευρώ. Η διαφορά των 32 δις ευρώ ήταν τα ομόλογα που κατά κύριο λόγο επαναγοράστηκαν από το ελληνικό δημόσιο έναντι 11,3 δις ευρώ. Η τιμή επαναγοράς κινήθηκε γύρω στα 35 ευρώ ανά 100 ευρώ ονομαστικής αξίας. Αν σκεφτεί κανείς ότι τα μισά απ’ αυτά τα ομόλογα είχαν αγοραστεί στις αρχές του καλοκαιριού γύρω στα 16 ευρώ στα 100 ονομαστική αξία, τότε το κέρδος που αποκόμισαν οι επενδυτές αυτοί ανέρχεται πάνω από 3 δις ευρώ! Όποιος πιστεύει ότι αυτή η «μπάζα» έγινε χωρίς να επωφεληθούν κομματικά ταμεία και πολιτικά χαρτοφυλάκια, τότε απαλλάσσεται λόγω βλακώδους αφέλειας.

Ωστόσο, δεν πουλήθηκαν όλα τα κρατικά ομόλογα, ενώ οι περισσότεροι επενδυτές υψηλού ρίσκου κράτησαν χαρτοφυλάκια ελληνικών ομολόγων υπολογίζοντας σε νέα ακόμη μεγαλύτερη «μπάζα». Από την άλλη ένα μεγάλο μέρος – λίγο πάνω από τα μισά – των εκδοθέντων ελληνικών ομολόγων τα κρατούν οι κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης με πρώτη την ΕΚΤ. Ούτε τους πειρατές του χρέους, αλλά ούτε και τους επίσημους κατόχους των ελληνικών ομολόγων συμφέρει ένα νέο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους. Όμως μια νέα επαναγορά είναι απόλυτα συμφέρουσα και μάλιστα σε τιμές αρκετά υψηλότερες της πρώτης.

Με τον τρόπο αυτό πετυχαίνουν μ’ έναν σμπάρο πολλά τρυγόνια. Από την μια, ξεφορτώνονται τα επίσημα αποθετήρια του ευρωσυστήματος τα επίφοβα ελληνικά ομόλογα με σημαντικό κέρδος για τα ίδια μιας και είχαν αγοραστεί πολλά απ’ αυτά στην δευτερογενή σε σχετικά χαμηλές τιμές. Το ίδιο γίνεται και με τους ιδιώτες επενδυτές που έτσι το ευρωσύστημα θέλει να τους προσελκύσει ξανά στις αγορές χρέους της ευρωζώνης. Από την άλλη θα εμφανιστεί τυπικά και το δημόσιο χρέος της Ελλάδας να πέφτει.

Κι έτσι ιδού το θαύμα! Οι οίκοι αξιολόγησης άρχισαν να αναβαθμίζουν την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Θαύμα, παιδάκι μου, θαύμα! Με την πρώτη αναβάθμιση από την S&P, η τιμή του 10ετούς ομολόγου στην δευτερογενή ανήλθε στα  43,6 ευρώ ανά 100 ευρώ ονομαστική αξία τον Δεκέμβριο του 2012. Τον Ιανουάριο του 2013 η τιμή του 10ετούς στην δευτερογενή ανέβηκε ακόμη περισσότερο στα 51,7 ευρώ ανά 100 ευρώ ονομαστικής αξίας. Τον Φεβρουάριο του 2013 ανήλθε ακόμη περισσότερο στα 52,6 ευρώ και μετά άρχισε να εξασθενεί αυτή η τεχνητή άνοδος. Τον Μάρτιο έπεσε ελαφρά στο 51,2 ευρώ, ενώ τον Απρίλιο στα 50,7 ευρώ ανά 100 ευρώ ονομαστικής αξίας. Τα δεδομένα αυτά έδειξαν ότι δεν αρκούσε η φλυαρία περί βελτίωσης του οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα, ούτε όλες οι άλλες ανοησίες για πιθανή ανάκαμψη το 2014. Έπρεπε να χρησιμοποιηθούν τα μεγάλα μέσα για να ανατροφοδοτηθούν οι θετικές προσδοκίες των κερδοσκόπων και να συνεχίσει την ανοδική τάση τη τιμή των ελληνικών κρατικών ομολόγων στη δευτερογενή. Και νάσου, τελείως τυχαία και συμπτωματικά, βγαίνει η Fitch και αναβαθμίζει την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας σε Β-. Στην ίδια κατηγορία όπως το Εκουαδόρ και η Τζαμάικα. Σύμφωνα πάντα με την ανάλυση της Fitch η Ελλάδα, μαζί με το Εκουαδόρ – λόγω Κορέα – και η Τζαμάικα βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις της δικής της κατάταξης. Ενώ η Αργεντινή είναι η μόνη που βρίσκεται σε ακόμη χαμηλότερη θέση με πιστοληπτική ικανότητα CC.

Κι όλα αυτά πρέπει να τα παίρνει ο κοσμάκης στα σοβαρά. To μόνο σοβαρό στην όλη υπόθεση είναι ότι όλα αυτά προετοιμάζουν το έδαφος για μια νέα μαζική επαναγορά ελληνικού χρέους με τεράστιες αποδόσεις για τους κερδοσκόπους, θεσμικούς και μη. Εξού και η αναβάθμιση. Σκεφτείτε ότι με 54 ευρώ ανά 100 ευρώ ονομαστικής αξίας του 10ετούς ομολόγου, το κέρδος που μπορεί να αποκομίσουν οι κάτοχοι των ελληνικών ομολόγων που τα αγόρασαν από την δευτερογενή σε τιμές εξευτελιστικές μπορούν να ανέλθουν έως και 500%!

Αν νομίζετε ότι αυτό είναι θετικό, τότε αναρωτηθείτε απλά το εξής απλό: Που θα βρει το ελληνικό κράτος τα χρήματα για την επαναγορά. Στην προηγούμενη δανείστηκε 11,3 δις ευρώ με εξάμηνα έντοκα γραμμάτια του EFSF. Τώρα μέσα στον Ιούνη το ελληνικό κράτος οφείλει να καταβάλει την αξία αυτών των εντόκων γραμματίων πίσω στο EFSF. Μπορεί να μου απαντήσει κανείς που θα βρει αυτά τα 11,3 δις ευρώ για να πληρώσει; Λογικά υπάρχουν δυο τρόποι. Ή να αποφασίσει η ευρωζώνη να μετακυλίσει το χρέος εκδίδοντας νέους τίτλους για την Ελλάδα, αλλά αυτό απαιτεί επίσημη απόφαση από Eurogroup για νέο πακέτο χρηματοδότησης της χώρας. Ή να εκδώσει η Ελλάδα τιτλοποιημένα ομόλογα προκειμένου να πληρώσει. Τιτλοποιημένα ομόλογα είναι εκείνα που εκδίδονται με προσημείωση, δηλαδή με εγγύηση ανελαστικών εσόδων του ελληνικού δημοσίου, ή δημόσια περιουσία. Επαρκεί η δημόσια περιουσία για να «καλύψει» τέτοια ομόλογα; Μάλλον δύσκολο σε τέτοιες συνθήκες.

Για φανταστείτε να πάμε σε νέα επαναγορά κι άλλων ελληνικών ομολόγων αξίας 30 δις ευρώ. Αν η τιμή στη δευτερογενή είναι περίπου στα σημερινά επίπεδα, δηλαδή στα 54 ευρώ ανά 100 ευρώ ονομαστικής αξίας, τότε θα απαιτηθούν περί τα 16,2 δις ευρώ για την επαναγορά. Πόθεν; Μάλλον με τον γνωστό τρόπο και πάει λέγοντας μέχρι να μην μείνει τίποτε ούτε στο ελληνικό δημόσιο, ούτε στον Έλληνα πολίτη. Μπράβο μας!

Η χθεσινοβραδινή είδηση λοιπόν για την αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας και από την Fitch μετά την S&P (Δεκέμβριος 2012) είναι ένα ακόμη μεγάλο παιχνίδι κερδοσκοπίας με τα ελληνικά ομόλογα στη δευτερογενή. Δευτερευόντως ευνοεί και την κερδοσκοπία με το χρηματιστήριο ειδικά σε μια περίοδο άγριο παιχνιδιού με τις ανακεφαλαιοποιήσεις των εγχώριων τραπεζών.  Έτσι με τη ραγδαία αποκλιμάκωση των spreads των ελληνικών ομολόγων που το 10ετές υποχώρησε χθες μέχρι τις 790 μονάδες βάσης, ευνόησε τη φρενήρη άνοδο των τραπεζικών μετοχών που υπερδιπλασίασαν τις αποτιμήσεις τους σε λιγότερο από μια εβδομάδα. Το κλίμα αυτό έχει ευνοήσει την θετική ροή ξένων κεφαλαίων προς τις ελληνικές μετοχές καθ’ όλη τη διάρκεια του προηγούμενου τετραμήνου (περίπου 287 εκατ. ευρώ οι καθαρές εισροές στον FTSE Large cap), αλλά και την επιτυχημένη «έξοδο» στις αγορές μεγάλων εταιρειών όπως ο ΟΤΕ, τα ΕΛΠΕ και η Frigoglass, ενώ ενδυναμώθηκε και από τα διαδοχικά ρεκόρ των διεθνών χρηματιστηρίων. Πρόκειται απλά για μια ακόμη φούσκα κερδοσκοπίας που θα επιτρέψει στους επιτήδειους να δρέψουν τρελά κέρδη και να τα βγάλουν με ασφάλεια ξανά στο εξωτερικό. Την ίδια ώρα που η ελληνική οικονομία και πρωτίστως η κοινωνία θα συνεχίζει την πορεία ολοκληρωτικής καταστροφής. Χαίρε Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν!

Σχόλιο της Ημέρας, 15/5/2013