Ο δάσκαλος, ο δάσκαλος, αυτός ο σαρδανάπαλος

του Γιώργου Χαλιμούρδα*

Το ξέρετε αυτό το τραγούδι1 του Κώστα Βίρβου και του Γιάννη Μαρκόπουλου; Ξέρετε για ποιον έχει γραφτεί αυτό το τραγούδι; Για τον Μαρίνο Αντύπα. Ο Μαρίνος Αντύπας δεν είναι τραγουδιστής.

Μη γελάτε. Μη γελάς και εσύ δάσκαλε. Πόσα παιδιά ξέρουν αλήθεια ποιος είναι ο Μαρίνος Αντύπας δάσκαλε; Τα παιδιά δάσκαλε λένε την αλήθεια. Είναι η αλήθεια. Είναι ο καθρέπτης της ψυχής μας. Ξέρεις δάσκαλε ότι  αν ρωτήσεις τα παιδιά ποιος είναι ο Μαρίνος Αντύπας, θα σου πουν τα περισσότερα ότι είναι τραγουδιστής.

Ο Μαρίνος Αντύπας δεν τέλειωσε την Ανωτάτη Παιδαγωγική Σχολή ούτε το Παιδαγωγικό. Αλλά ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι ήταν Δάσκαλος όπως τον ονοματίζει ο στιχουργός Βίρβος.

Αυτός ο Δάσκαλος σε δύσκολους καιρούς, σε πολύ δύσκολους καιρούς, γαλουχήθηκε με τις....

πανάρχαιες ηθικές αξίες, με τις πανανθρώπινες ηθικές αξίες, ξεκίνησε την πορεία του, με ψυχή, με καρδιά, μέρα με τη μέρα διατρανώνοντας αυτές τις αξίες. Πορεύτηκε στους καταπιεσμένους αυτού του τόπου, της Πατρίδας μας, μιλώντας τους για απλά, βασικά, αυτονόητα στους καιρούς μας πράγματα (είναι άραγε αυτονόητα σήμερα;), εκφράζοντας την ψυχή του απλού καταπιεσμένου συνανθρώπου μας, που δεν μπορούσε να αρθρώσει με λέξεις  αυτά που ένοιωθε μέσα του και τον έπνιγαν μην έχοντας τη δύναμη να τα εκφράσει.    

Αυτός ο Δάσκαλος νικώντας τους φόβους του, πορεύτηκε προς την αιωνιότητα.

Αυτός ο Δάσκαλος πρότεινε να μην εργάζονται οι αγρότες την Κυριακή (σας θυμίζει τίποτα αυτό από την σύγχρονη Ελλάδα;) και να πηγαίνουν τα παιδιά σχολείο.

Τους δίδασκε τα ανθρώπινα δικαιώματα, την Ελευθερία, την Ισότητα και την Αδελφότητα. Πίσω στη Γαλλική Επανάσταση. Αλήθεια δάσκαλε, σήμερα έχουμε  Ελευθερία, Ισότητα και Αδελφότητα;

Βοήθησε έμπρακτα τους αγρότες πείθοντας το θείο του, που ήταν ιδιοκτήτης γης στο Θεσσαλικό κάμπο, να παραχωρήσει εκτάσεις (ο θείος του τον υποστήριζε ένθερμα) για βοσκοτόπους και για να χτίσουν τα σπίτια τους (έως τότε ζούσαν σε καλύβες) και να μειώσει την εισφορά των αγροτών προς τον ιδιοκτήτη γης από το 75% στο 25 %. Πορεύτηκε από χωριό σε χωριό μιλώντας στους απλούς καταπιεσμένους αγρότες για τα δίκια τους. Τους ξύπνησε, τους ένωσε δίνοντας τους να καταλάβουν ότι όλους αυτούς τους καταπιεσμένους του Θεσσαλικού  κάμπου τους ενώνει κοινή μοίρα. Πως δεν είναι ξεχωριστές μονάδες στο έλεος των τσιφλικάδων. Πως αφού τους ενώνουν κοινά πράγματα, συμπορευόμενοι, γίνονται δυνατοί για να διεκδικήσουν τα δίκια τους. Γίνονται συγκροτημένο συλλογικό υποκείμενο για να διεκδικήσουν τα δίκια τους.

Οι αγρότες τον λάτρεψαν, οι τσιφλικάδες τον θεώρησαν επικίνδυνο στην αρχή, αποφάσισαν να τον τελειώσουν μετέπειτα, τον  δολοφόνησαν. Ο Δάσκαλος αυτός όμως δεν τελείωσε, στις καρδιές των αγροτών, στις καρδιές των σκεπτόμενων ανθρώπων. Το αίμα του που πότισε τη Θεσσαλική γη έκανε να καρπίσουν σπόροι της αλήθειας, σπόροι ελευθερίας, κόντρα στη στάχτη που σκίαζε τα πάντα και δεν άφηνε να ανθίσει τίποτα, κόντρα στη μοιρολατρία και στο πέπλο του φόβου που σκίαζε τους καιρούς εκείνους.

Δάσκαλοι σαν αυτόν δεν τελειώνουν ποτέ. Η ψυχή τους, η καρδιά τους το πνεύμα τους, ο αγώνας τους θα είναι στην μνήμη μας χαραγμένα. Καμιά καθεστωτική δύναμη καταπίεσης, καμιά καθεστωτική δύναμη κατοχής και καταπίεσης δεν μπορεί να τελειώσει τέτοιους Δασκάλους. Η φωνή τους θα αγγίζει τις ανθρώπινες ψυχές στο χρόνο.

Και υπήρχαν κι άλλοι Δάσκαλοι. Ο Ρήγας ήταν Δάσκαλος. Πάνω από όλα ήταν Δάσκαλος. Κι ο Κολοκοτρώνης, κι ο Καραϊσκάκης με τις υπέροχες αθυροστομίες του, και ο Άρης ήταν Δάσκαλοι. Νομίζετε ότι ήταν κατσαπλιάδες και επαναστάτες μόνο. Πάνω από όλα ήταν Δάσκαλοι. Κι όλοι εμείς γονείς και μαθητές μπορούμε μαθαίνοντας από τέτοιους Δασκάλους να γίνουμε κι εμείς δάσκαλοι  με τον τρόπο μας.

Ο συναγωνιστής Δάσκαλος Γιώργος Χαραλαμπίδης αναφέρει ότι «ο δάσκαλος λειτουργεί με βάση κάποιο πλαίσιο ή με σύνθεση πλαισίων»2. Και αναφέρεται σε τρία από αυτά. Το πολιτικό, το πνευματικό και το υλικό. Το πολιτικό πλαίσιο όπου λειτουργούμε, όπως και εσύ δάσκαλε, υποτίθεται ότι είναι η Δημοκρατία και έχουμε ορκιστεί πίστη στη Δημοκρατία και στους δημοκρατικούς θεσμούς. Το πνευματικό πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί ή όπου θα έπρεπε να λειτουργεί ο δάσκαλος, είναι η πνευματική άνοδος των διδασκομένων. Το υλικό πλαίσιο, θαρρώ εγώ, είναι αυτό που μας δίδει τη δυνατότητα σαν κοινωνία να ικανοποιούμε τις βασικές μας ανάγκες σαν σύνολο, όντας απελευθερωμένοι, ώστε να επιτυγχάνεται πρόοδος σε όλα τα επίπεδα ατομικά και συλλογικά και όχι μονομερώς.

Και γέννιουνται θέλοντας και μη, αυθόρμητα, αυτόματα, ερωτήματα δάσκαλε.

Ζούμε σε μια Δημοκρατία σήμερα δάσκαλε; Βιώνει τη Δημοκρατία το σχολειό σήμερα Δάσκαλε; Προάγεται η Δημοκρατία στο σχολειό σήμερα δάσκαλε; Προάγει τη Δημοκρατία το σχολείο στην ελληνική κοινωνία σήμερα δάσκαλε; Γεννά αυριανούς Δημοκράτες το σχολειό δάσκαλε; Θεωρείται στο σχολειό η Δημοκρατία ως μια κατάσταση μιας ευνομούμενης κοινωνίας όπου δε θα υπάρχουν κοινωνικές ανισότητες, θα διασφαλίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπου αυτονόητο θα είναι το δικαίωμα των πολιτών στην εργασία, στην παιδεία, στην υγεία, στην ασφάλιση, στον ελεύθερο χρόνο για την μετοχή στα κοινά; Θωρείται στο σχολειό δάσκαλε, ότι αυτή η κατάσταση πετυχαίνεται μόνο με τη συνείδηση του υποκειμένου ως ενεργό και χειραφετημένο; Αυτό δεν είναι το λογικό δάσκαλε; Η ελληνική γλώσσα «ονομάζει λόγον την ομιλία και τη σκέψη»3 μας λέει ο Κώστας Αξελός. Δεν πρέπει κάποτε στον Τόπο μας η ομιλία να συμβαδίζει με τη Σκέψη; 

Γιατί η κοινωνία μας δάσκαλε ρέπει στον εκμαυλισμό, στην απάθεια και στην ανάθεση; Γιατί έχει θεοποιήσει το «γκάτζετ» και έχει απαξιώσει τόσο πολύ το βιβλίο; Γιατί η νεολαία μας και όχι μόνο, ζει στις άπειρες ψευδαισθήσεις και διαφυγές, σε μια εικονική πραγματικότητα και όχι στην πραγματική ζωή;

Γιατί στην ερώτηση στο διαδίκτυο, ποιοι είναι οι τρεις λόγοι για να γίνεις δάσκαλος, η νεολαία μας απαντά ο Ιούνιος, ο Ιούλιος και ο Αύγουστος δάσκαλε; Αλήθεια τι απαντάμε δάσκαλε στο παιδί που λιποθυμά από την πείνα στο σχολείο;

Αλλά υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι δάσκαλε. Υπάρχουν κι άλλες φωνές δάσκαλε4,5. Απλά πρέπει να τις αναζητήσουμε, να σκεφτούμε, να κουβεντιάσουμε και να δράσουμε δάσκαλε.

Σήμερα ζούμε σε καθεστώς δουλοπαροικίας του χρέους. Αυτό βάλτο καλά στο μυαλό σου δάσκαλε. Τι θα κάνεις γι’ αυτό δάσκαλε; Εμείς γινόμαστε καθολικά πλέον δούλοι, δουλοπάροικοι του χρέους. Τα παιδιά μας τα σκλαβώνουμε να πληρώνουν χρέος για μια ζωή, να δίδουν φόρο αίματος για μια ζωή. Πως θα τα αντικρίσουμε;

Σήμερα εξανίσταμαι δάσκαλε. Σήμερα επαναστατεί η ψυχή μου δάσκαλε. Σήμερα επαναστατούν πολλές ψυχές δάσκαλε. Σήμερα κι εσύ πρέπει να επαναστατήσεις, με όλη σου την καρδιά, με όλη σου την ψυχή, με όλο σου το είναι.

Σήμερα πρέπει να ξαναγεννηθούμε από τις στάχτες μας δάσκαλε. Σήμερα σε χρειάζονται οι συνάνθρωποι σου. Σε χρειάζομαι κι εγώ δάσκαλε. Σε χρειάζονται όσο ποτέ άλλοτε τα παιδιά σου. Οι μαθητές σου. Τα παιδιά όλου του κόσμου.    

1. Ο δάσκαλος – 1974, Στίχοι: Κώστας Βίρβος, Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος, Πρώτη Εκτέλεση: Λάκης Χαλκιάς

2. Γιώργος Χαραλαμπίδης, «Προς Δασκάλους…», http://seisaxthia-epam.blogspot.gr/2013/05/blog-post_7413.html

3. Κώστας Αξελός, Η μοίρα της σύγχρονης-εκδόσεις Νεφέλη, σελ 18

4. Κώστας Βενιός, «Επιστολή προς ΟΛΜΕ, ΕΛΜΕ, ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ και πάντα ενδιαφερόμενο».  http://seisaxthia-epam.blogspot.gr/2013/09/blog-post_10.html

5. Δημήτρης Καζάκης, «Μόνο με γενική πολιτική απεργία διαρκείας μπορούμε να ξεμπερδέψουμε...» http://dimitriskazakis.blogspot.gr/2013/09/blog-post_190.html

 

Ο δάσκαλος 1974

(Κώστας Βίρβος: Στίχοι, Γιάννης Μαρκόπουλος: Μουσική, Λάκης Χαλκιάς: Πρώτη Εκτέλεση)

Τον δάσκαλο, τον δάσκαλο

αυτόν τον σαρδανάπαλο

να μου τον φέρετε στο στρώμα

που λέει στους χουσμεκιάρηδες

που λέει στους μεσιακάρηδες

ότι δικό τους είν’ το χώμα.

Τον δάσκαλο, τον δάσκαλο

αυτόν τον σαρδανάπαλο

να σταματήσει πια να δασκαλεύει

με λόγια σαν και τούτα της φωτιάς

πως όποιος για το δίκιο δεν παλεύει

θα ζει και θα πεθαίνει σαν ραγιάς.

Τον δάσκαλο, τον δάσκαλο

αυτόν τον σαρδανάπαλο

που κατσαπλιάδες έχει γύρω,

παράδες θα γεμίσετε

το στόμα αν του κλείσετε

που τάζει στου κολίγους κλήρο.

Τον δάσκαλο, τον δάσκαλο

αυτόν τον σαρδανάπαλο

να σταματήσει πια να δασκαλεύει

με λόγια σαν και τούτα της φωτιάς

πως όποιος για το δίκιο δεν παλεύει

θα ζει και θα πεθαίνει σαν ραγιάς.

* Ο Γιώργος Χαλιμούρδας είναι μέλος του ΕΠΑΜ Ακρόπολης και μέλος της ΠΓ του ΕΠΑΜ