Ούγκο Τσάβες: Ο υπηρέτης του λαού

«Σήμερα έχουμε Πατρίδα και οτιδήποτε κι αν συμβεί θα συνεχίσουμε να την έχουμε» Ούγκο Τσάβες - 08/12/2012 - Τελευταίο μήνυμα στον λαό της Βενεζουέλας πριν το θάνατο του.

του Γιώργου Χαλιμούρδα*

 Κάποιες προσωπικότητες, που η ιστορία τις καταγράφει ως “ιστορικές”, είναι αυτές που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας ενός λαού. Κατά κανόνα όμως, οι μεγάλες ιστορικές προσωπικότητες δε λειτουργούν για το συμφέρον του λαού τους, των φτωχών και κατατρεγμένων αυτής της γης. Δε λειτουργούν για το συμφέρον της Πατρίδας τους. Δε βοηθούν τους λαούς τους να σπάσουν τα δεσμά της δουλείας. Το αντίθετο μάλιστα. Επιλέγουν να μη θέσουν εαυτόν στην υπηρεσία των συμφερόντων των λαών τους, αλλά τάσσονται στο πλευρό της τοπικής ή διεθνούς ολιγαρχίας, αποτελώντας εν τέλει τροχοπέδη στην κατάκτηση από τους ίδιους τους λαούς, των δικαιωμάτων και των όρων διαβίωσης που είναι συνυφασμένες με τις πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά.

Ένα επιπλέον στοιχείο που χαρακτηρίζει αυτές τις μεγάλες, τις ιστορικές  προσωπικότητες είναι ότι αυτές είναι αμφιλεγόμενες. Διχάζουν τους λαούς, αποκτούν φανατικούς οπαδούς και φανατικούς εχθρούς. Σχεδόν όλες.

Διαχρονικά πολύ λίγες είναι οι ιστορικές προσωπικότητες που αδιαμφισβήτητα και κατά κοινή παραδοχή έθεσαν εαυτόν στην υπηρεσία του λαού, παλεύοντας μαζί του και γι’ αυτόν, αφήνοντας βαριά κληρονομιά στο λαό τους και σε όλη την ανθρωπότητα. Σε αυτές ανήκει δικαιωματικά η περίπτωση του Κομαντάντε Τσάβες, η οποία, είτε το θέλουμε είτε όχι άφησε ένα τεράστιο ίχνος με την πορεία του μέσα στην ιστορία της Βενεζουέλας αλλά και στην παγκόσμια ιστορία. Αυτό γιατί πρώτον ο Κομαντάντε Τσάβες αγωνίστηκε για την κατάκτηση των πιο θεμελιωδών δικαιωμάτων του λαού της Βενεζουέλας συμπορευόμενος και παράλληλα οδηγώντας το λαό στην κατάκτηση τους, και δεύτερον γιατί ένωσε το λαό της Βενεζουέλας, ή την συντριπτική πλειοψηφία του για να επέλθει εν τέλει αυτή η επιτυχής κατάληξη, μέσω μιας επαναστατικής διαδικασίας που είχε σαν αποτέλεσμα να παραγάγει ο ίδιος ο λαός της Βενεζουέλας, πρωτογενώς δίκαιο, ώστε να προασπίσει τα δικαιώματα του και να καλύψει τις ανάγκες του. 

Προφανώς υπήρξε εν μέρει διχασμός, από τη βαθειά ριζωμένη ολιγαρχία στη Βενεζουέλα, που πάντα στοχεύει στο διχασμό των λαών, στο “διαίρει και βασίλευε” μέσω της εναλλαγής στην εξουσία ελεγχόμενων πολιτικών σχηματισμών, όμως ο ρόλος του Τσάβες υπήρξε τόσο καταλυτικός για την ενότητα της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού της Βενεζουέλας, ώστε θέλοντας και μη η ντόπια ολιγαρχία περιορίστηκε στο μόνο που της έμενε να κάνει, να προετοιμάσει το έδαφος για να εξαπολύσει τη λυσσαλέα μετωπική επίθεσή της μόνο μετά το θάνατό του. Όπως και έγινε.

Σίγουρα δεν είμαι ο καταλληλότερος μελετητής της πορείας της Μπολιβαριανής επανάστασης της Βενεζουέλας του Τσάβες, ή για να μιλήσω για την πορεία καθ’ αυτή αυτής της μεγάλης προσωπικότητας, αλλά θεωρώ πως πρέπει να γίνει μια αναφορά, επί της ευκαιρίας  του εορτασμού της «Παγκόσμιας Ημέρας  Πίστης και Αγάπης στον Κομαντάντε Ούγκο Τσάβες και στην Πατρίδα», η οποία από φέτος θα γιορτάζεται στη Βενεζουέλα κάθε χρόνο στις 8 Δεκεμβρίου, (στις 8-12-12 ο Τσάβες απεύθυνε το τελευταίο διάγγελμα στο λαό του) προς τιμή της Μπολιβαριανής Διαδικασίας που εφάρμοσε ο Ούγκο Τσάβες.

Αλλά πώς τελικά εκφράζεται η αγάπη αυτή καθ’ αυτή; Με τη θεοποίηση των συμβόλων μιας πορείας, με αγάλματα και μαυσωλεία; Αυτή είναι η τάση των ανθρώπων διαχρονικά. Πάντα έτσι συνέβαινε. Μήπως όμως χάνεται η ουσία του κινήματος όταν θεοποιεί τα σύμβολά του; Τελικά πώς μετουσιώνεται στην πράξη η διακήρυξη των αρχών του Κινήματος της 5ηςΔημοκρατίας που ξεκινούσε με τη χαρακτηριστική φράση “Είμαστε ένα κίνημα πατριωτικό, λαϊκό και δημοκρατικό.”

Θαρρώ πως η πραγματική αγάπη για ένα πρόσωπο, αλλά κυρίως γι’ αυτά που πρέσβευε και για τα οποία αγωνίστηκε, δηλαδή τις πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά, εκδηλώνεται μόνο όταν αυτά είναι στο μυαλό μας καθημερινά, αγωνιζόμαστε για να είναι στο μυαλό μας καθημερινά, αγωνιζόμαστε για να υφίστανται καθημερινά και αγωνιζόμαστε για να περνάν αυτά από γενιά σε γενιά μέσω της παίδευσης του νου και της καρδιάς, εκδηλώνεται μόνο όταν αυτό το πνεύμα μας διατρέχει σε όλες τις πτυχές της ζωής μας. Η αγάπη δεν εκδηλώνεται με εικόνες, αγάλματα και μαυσωλεία. Όλα κερδίζονται και τίποτα δε χαρίζεται σε αυτή τη ζωή. Αυτό είναι ένα αξίωμα που ο άνθρωπος δυστυχώς έχει την τάση να το ξεχνά, γιατί όπως και να το κάνουμε είναι βαριά η καλογερική. Ο άνθρωπος θεωρεί πως απλά μια εικόνα, ένα τοτέμ, θα του χαρίσει αυτόματα πράγματα που κανονικά θα πρέπει να παλεύει μια ζωή γι’ αυτά. Δεν είναι έτσι όμως. Κι ο κίνδυνος αυτός υφίσταται όπως μας διδάσκει η ιστορία.

Πολλές φορές η σημασία της μεταρρύθμισης που επέρχεται με την καταλυτική συμβολή μιας ισχυρής προσωπικότητας κρίνεται στο χρόνο. Σίγουρα είναι νωρίς ακόμα να κρίνουμε τη συμβολή αυτού του μεγάλου ανδρός, όμως συγχωρήσετε με για την παραπάνω μικρή κριτική, αλλά οφείλω να την πω σήμερα που μαίνεται μια λυσσαλέα επίθεση εναντίον της Μπολιβοριανής δημοκρατίας στη Βενεζουέλα από τη ντόπια και διεθνή ολιγαρχία.

Η αγάπη του λαού της Βενεζουέλας και  των φτωχών αυτής της πολύπαθης χώρας της Λατινικής Αμερικής, είναι αδύνατο να μην ήταν και είναι ανυπέρβλητη για τον Τσάβες. Γιατί, την ώρα που  “το ποσοστό του πληθυσμού που καταβαραθρώθηκε κάτω απ’ τα επίσημα όρια φτώχειας έφτασε από 34% το 1989, στο 70% στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν η ανεργία εκτινάχτηκε στο 25%, ενώ πάνω απ’ το 1/3 του εργαζόμενου πληθυσμού ζούσε κυρίως από δουλειές του ποδαριού, όταν τα παιδιά που κατέληξαν στους δρόμους να ζητιανεύουν ξεπέρασαν τις 200 χιλιάδες, εξαιτίας των πολιτικών της “νεοφιλελεύθερης επανάστασης” που απέβη κυριολεκτικά καταστροφική για την χώρα ”1, έρχεται ένας ηγέτης ενός κινήματος πατριωτικού, λαϊκού, δημοκρατικού, βάζοντας τέρμα σε αυτά, είναι αδύνατον να μην τον αγαπήσει αυτός ο λαός. 

Και αυτή η αγάπη του λαού της Βενεζουέλας, η αγάπη για τη δικαιοσύνη, για την ελευθερία, για τη δημοκρατία, που ενσαρκωνόταν στο πρόσωπο του Τσάβες, φάνηκε σε όλο της το μεγαλείο, από την αντίδρασή του, όταν επιχείρησε η ολιγαρχία να επιβάλει δικτατορία, καθαιρώντας τον Τσάβες το 2002. “Στις 13 Απριλίου, οι οπαδοί του, κατά εκατοντάδες χιλιάδες, καταλαμβάνουν τους δρόμους και τις πλατείες όλης της χώρας. Το απόγευμα, η προσωπική φρουρά του ανακαταλαμβάνει το Μιραφλόρες και βοηθάει μερικούς υπουργούς να εγκατασταθούν ξανά στο προεδρικό γραφείο. Ακολουθώντας το παράδειγμα του στρατηγού Ραούλ Μπαντουέλ, αρχηγού της 42ης ταξιαρχίας αλεξιπτωτιστών του Μαρακάι, διοικητές πιστοί στο Σύνταγμα ανακτούν τον έλεγχο όλων των μονάδων. Διασπασμένη, χωρίς σαφή προοπτική, φοβούμενη μίαν ανεξέλεγκτη αντίδραση του πληθυσμού και συγκρούσεις μεταξύ στρατιωτικών, η ανώτατη διοίκηση (των πραξικοπηματίων) χάνει τον έλεγχο. Τη νύχτα, ο νόμιμος πρόεδρος της Μπολιβαρικής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας επιστρέφει στο λαό του.”2

Σήμερα, η Βενεζουέλα περνά μια πολιτική κατάσταση, όπου οι δυνάμεις της εγχώριας ελίτ έχουν θέσει ως κύριο σκοπό την αποσταθεροποίηση, προκαλώντας μια οικονομική κρίση, μέσω της αύξησης των τιμών των προϊόντων σε όλους τους τομείς της αγοράς. Όμως πώς μπορείς να χτυπήσεις τον πληθωρισμό αν δεν ελέγχεις την κεντρική σου Τράπεζα; Πώς μπορείς να σπάσεις τα καρτέλ που ελέγχουν τις τιμές, αν δεν μπορείς να παίξεις εσύ ως κράτος το ρυθμιστικό ρόλο στην αγορά, καθορίζοντας τις τιμές τουλάχιστον των βασικών ειδών διατροφής; Και σε τέτοιες περιόδους δεν φτάνουν κανονιστικές πράξεις διατίμησης των προϊόντων, αλλά επιβάλλεται να έχεις προετοιμαστεί κατάλληλα αναπτύσσοντας θεσμούς παραγωγής, και ελέγχου της παραγωγής, ώστε αυτοί, να παίζουν το ρόλο καθορισμού του επιπέδου τιμών στην αγορά. Επιβάλλεται να έχεις σπάσει τις μονοπωλιακές πρακτικές, εξαρχής και στο απόγειο της δύναμής σου, γιατί αν δεν το κάνεις τότε, αποκλείεται να μην το βρεις μπροστά σου. Επιβάλλεται να σπάσεις το μονοπωλιακό μιντιακό κατεστημένο γιατί οι “νταβατζήδες” πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν αν δεν τους ελέγχει, αποδυναμώνοντάς τους ο ίδιος ο λαός.

Γιατί πολύ απλά ο Τσάβες ήταν χαρισματικός (“Αυτός ο τύπος είναι δημαγωγός, λαϊκιστής, μανιακός!”2 λέγανε οι αντίπαλοί του) και νοιαζόταν για το λαό του, ο επόμενος όμως είναι σπάνιο να είναι χαρισματικός και να νοιάζεται για το λαό του ταυτόχρονα. Σίγουρο είναι πως, είτε το θέλουμε είτε όχι ο ρόλος του νομοθέτη παίζει σημαντικό ρόλο. Σκεφτείτε το ρόλο του Λυκούργου, του Σόλωνα και του Κλεισθένη. Αλλά δε φτάνει μόνο αυτό. Η υπεράσπιση ενός θεσμού επιτυγχάνεται από την αυτενέργεια του ίδιου του λαού. Η προστασία του θεσμού επαφίεται στον πατριωτισμό του ίδιου του λαού. Και για να το κάνει πράξη αυτό ένας λαός, θα πρέπει να ευδοκιμήσει μια σκέψη,  να αναπτυχθεί μια κουλτούρα ενός πολιτικού υποκειμένου σε ένα περιβάλλον πλουραλισμού και διαλόγου. Ώστε να αναδειχτούν οι σχέσεις εκείνες που διαμορφώνουν τον τρόπο που συνυπάρχουμε, που επικοινωνούμε, που συνδιαλεγόμαστε. Και η μοναδική δυνατότητα που έχεις για να βάλεις ένα λαό να συμμετέχει στα κοινά, και εν τέλει να προστατεύσει τα κεκτημένα του, είναι μόνο όταν του δώσεις τον αποφασιστικό ρόλο που του αρμόζει ώστε να είναι αυτός κυρίαρχος, ώστε αυτός να είναι αφέντης στον τόπο του. Γιατί μην ξεχνάτε, ένας λαός ξέρει ποιο είναι το συμφέρον του, ξέρει για τι πρέπει να παλέψει, μόνο όταν δεν είναι παθητικοποιημένος, μην πιστεύοντας πως με την αυτενέργειά του μπορεί να κρατήσει τα κεκτημένα ή να διεκδικήσει τα αυτονόητα.

Αυτό θεωρεί το σημερινό κατεστημένο ότι ισχύει για τον ελληνικό λαό. Πιστεύει ότι είναι έρμαιο, ότι άγεται και φέρεται, ότι είναι παθητικοποιημένος. Μπορεί ο μέσος Έλληνας να μην αντιλαμβάνεται τις πραγματικές δυνατότητες που έχει. Μπορεί μα μην τις ξέρει, γιατί πολύ απλά δε φρόντισαν να του τις πουν κάποιοι σήμερα, που έχουν αυτή την προνομιακή φωνή να απευθύνονται σε αυτόν. Δεν φρόντισαν να του πουν τι πραγματικά μας διδάσκουν άλλοι λαοί και συνοδοιπόροι μας, παρόλο που βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, όπως ο λαός της Βενεζουέλας. Όμως στον αντίποδα αυτών, μοναχικές φωνές χαρακτηριστικά γράφανε: “Viva elmestizaje, abajo los puros! Μ’ αυτό το κεντρικό σύνθημα οι εργαζόμενες τάξεις του Καράκας, το mestizaje – που στη τοπική γλώσσα σημαίνει φτωχολογιά, αλλά και προλεταριάτο – των πόλεων και της υπαίθρου, συσπειρώθηκαν πίσω απ’ το Κίνημα της 5ης Δημοκρατίας και τα άλλα 8 κόμματα, που αποτέλεσαν το Polo Patriotico (Πατριωτικός Πόλος) για ν’ αναδειχθεί με σαρωτικό τρόπο στο προεδρικό αξίωμα της Βενεζουέλας, ο Χούγκο Σάβεζ. Το πόσο ορμητική κι αναπάντεχη ήταν η εισβολή της φτωχολογιάς στο πολιτικό προσκήνιο της Βενεζουέλας γίνεται φανερό κι απ’ τον τρόπο που μια καθαρά εκλογική συμμαχία αριστερών κομμάτων, ανύπαρκτη έως ένα εξάμηνο πριν τις προεδρικές εκλογές, μπόρεσε να σαρώσει τον δικομματισμό που κυριαρχούσε απόλυτα για 40 συναπτά έτη στο πολιτικό σκηνικό της χώρας.”

Μια συμμαχία πατριωτική, λαϊκή και δημοκρατική ώστε να  αναδειχθεί στην εξουσία ο Κομαντάντε Τσάβες, ο οποίος εφάρμοσε το πολιτικό του πρόγραμμα, που περιλάμβανε σεισάχθεια, προγράμματα στέγασης, μόρφωσης, περίθαλψης και παιδείας για τους φτωχούς.

 «Σήμερα έχουμε Πατρίδα και οτιδήποτε κι αν συμβεί θα συνεχίσουμε να την έχουμε» είπε ο Ούγκο Τσάβες στις 08/12/2012 στο τελευταίο διάγγελμά του.

Ας αναρωτηθούμε όλοι εμείς τώρα: Εμείς έχουμε Πατρίδα σήμερα;

 * Ο Γιώργος Χαλιμούρδας είναι μέλος της ΠΓ του ΕΠΑΜ και του ΕΠΑΜ Ακρόπολης