Κουφοντίνας: «Να μην ανεχτούμε άλλο την ατίμωση, την ταπείνωση, τον εξευτελισμό»

Πηγή: http://www.topontiki.gr

Για να ξεσηκωθεί ο λαός πρέπει «να ξεπεράσει τις πολλαπλά βολεμένες και τακτοποιημένες πολιτικές και συνδικαλιστικές ηγεσίες, να ξεπεράσει κάθε ελπίδα στις κοινοβουλευτικές διαδικασίες που ανακυκλώνουν φθαρμένους και διεφθαρμένους πολιτικούς, να ξεπεράσει κάθε πίστη σε διακηρύξεις ειρηνικών και καθωσπρέπει αλλαγών, να μην περιμένει καμία λύση απ' τους επίσημους θεσμούς», αναφέρει, από τη φυλακή, ο Δημήτρης Κουφοντίνας.

Σε συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών», δηλώνει ότι δεν απαρνιέται την  ιστορία του και ότι αν ξεκινούσε σήμερα τη διαδρομή του θα εντασσόταν ολόψυχα στο μέτωπο πολύμορφης δράσης.

Λέει ακόμη ότι οι  σημερινές ένοπλες οργανώσεις συγκροτούν μια διαφορετική περίπτωση, «όμως ταυτόχρονα αποτελούν και μια συνέχεια των λαϊκών αγώνων, είναι μια από τις μορφές που παίρνει σήμερα η αντίσταση του λαού».

Και σημειώνει:«Το παλιό αίτημα να γίνει επιτέλους ο λαός νοικοκύρης στο σπίτι του μπαίνει πιο ζωτικά, πιο επιτακτικά από ποτέ. Σήμερα που μας μετατρέπουν σε νοικάρη στο ίδιο μας το σπίτι, στην ίδια μας τη χώρα» .

Αναλυτικά η συνέντευξη στην Κατερίνα Κατή και τον Τάσο Παππά:

• Οι σημερινές ένοπλες οργανώσεις είναι συνέχεια του ένοπλου αντάρτικου των δεκαετιών του 1970 και του 1980 ή συγκροτούν μη διαφορετική περίπτωση;

- Συγκροτούν μια διαφορετική περίπτωση, επειδή η εποχή είναι διαφορετική, και σε κάθε εποχή οποιαδήποτε πάλη (και η ένοπλη) παίρνει τις δικές της ιδιαίτερες μορφές κάθε φορά. Είναι διαφορετικά τα βιώματα, διαφορετικές οι κινηματικές εμπειρίες των μελών των σημερινών ένοπλων ομάδων.

Όμως, ταυτόχρονα αποτελούν και μια συνέχεια των λαϊκών αγώνων, είναι μια απ' τις μορφές που παίρνει σήμερα η αντίσταση του λαού. Είναι μία απ' τις εκφράσεις του διαρκούς εξεγερτικού ρεύματος που διατρέχει την ιστορία αυτού του τόπου. Εγώ βλέπω τους σημερινούς νέους να αναφέρονται στους Κλέφτες, στους αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, στους αντιχουντικούς αγωνιστές, στους ένοπλους του μεταπολιτευτικού αντάρτικου πόλης. Τους βλέπω να συγκινούνται με τα παλιά τραγούδια: «Με χίλια ονόματα μια χάρη...».

• Πολλοί μιλούν για μια ελληνική ιδιαιτερότητα, εννοώντας ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη όπου υπάρχουν ομάδες που χρησιμοποιούν βία για να ανατρέψουν το σύστημα. Πώς το εξηγείτε;

 

- Υπάρχει πράγματι μια «ελληνική ιδιαιτερότητα». Ο ελληνικός λαός γνώρισε δικτατορίες και πραξικοπήματα όταν στην Ευρώπη υπήρχε κοινοβουλευτική «δημοκρατία». Ο λαός πάλευε μια ληστρική, παρασιτική και εξαρτημένη άρχουσα τάξη όταν οι ευρωπαϊκοί λαοί μεταλλάσσονταν, καθώς έπαιρναν ένα κομμάτι απ' τη λεία των δικών τους αποικιοκρατικών αρχουσών τάξεων.

Η μεγάλη όμως «ελληνική ιδιαιτερότητα» συνίσταται στην αντίσταση του λαού στα χρόνια 1941-1949, όταν τα έβαλε με τέσσερις υπερδυνάμεις, την Ιταλία, τη Γερμανία, την Αγγλία και τις ΗΠΑ. Αυτή είναι μια ιδιαιτερότητα, μια μοναδικότητα σε όλο τον κόσμο, και αυτό το ιδιαίτερο παράδειγμα αγώνα είναι μια πηγή που αρδεύει και τις ένοπλες οργανώσεις από τότε μέχρι τώρα.

Και μπορεί οι νέοι σήμερα να μην έχουν βιωματικό δεσμό με τις παραδόσεις του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, μόλα τούτα όμως ο αντίλαλος αυτών των παραδόσεων διαπερνά τη συνείδηση, αιχμαλωτίζει τη σκέψη.

• Παρά το γεγονός ότι πουθενά στον κόσμο και ποτέ στην σύγχρονη ιστορία δεν έχει ευδοκιμήσει το αντάρτικο πόλης, αυτό εξακολουθεί να προσελκύει, αναλόγως της συγκυρίας ανθρώπους που είτε συμμετέχουν ενεργά είτε συμφωνούν με τις επιλογές του. Πού οφείλεται αυτή η γοητεία που ασκεί σε ομάδες νέων;

 

- Εσεις όταν λέτε αντάρτικο πόλης σκέφτεστε κυρίως τα μητροπολιτικά, ευρωπαϊκά αντάρτικα. Εγώ σκέφτομαι πιο πολύ τα λατινοαμερικάνικα. Ακόμη, σκέφτομαι το αντάρτικο πόλης ως τμήμα της ευρύτερης επαναστατικής διαδικασίας. Παντού στον κόσμο, σε όλες τις επαναστάσες υπήρχαν μορφές αντάρτικου πόλης. Από τους μπολσεβίκους (παρτιζάνικη δράση την ονόμαζε ο Λένιν) μέχρι την κινεζική, τη βιετναμική, την κουβανική, παντού. Ακόμη και στην ελληνική του '41-'49, με την ΟΠΛΑ που είχε υπεύθυνο τον Νίκο Πλουμπίδη, με τη Στενή Αυτοάμυνα στη Θεσσαλονίκη και τόσα άλλα.

Τώρα, για την όμορφη λέξη «γοητεία» που χρησιμοποιήσατε, θα σας απαντήσω με την ποίηση του Σίλερ: «Για κάτι το καλύτερο είμαστε πλασμένοι. Τέτοια φωνή στα στήθη μα ακούγεται βαθιά». Πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που γοητεύονται απ' την άγια ιδέα της απελευθέρωσης του ανθρώπου, πάντα θα υπάρχουν νέοι με ξύπνια τη φωνή της συνείδησής τους, έτοιμοι να προβούν στην υπέρτατη θυσία. Κι αν γοητεύονται απ' τη δυναμική δράση είναι γιατί, δυστυχώς, η Ιστορία δεν έχει ανακαλύψει άλλο δρόμο για τις μεγάλες αλλαγές, για την έφοδο στον ουρανό.

 

• Η συγκυρία είναι δραματική. Κατακτήσει; χρόνων υπονομεύονται, η ανεργία χτυπά κόκκινο, το μέλλον φαντάζει δυσοίωνο, ωστόσο οι πολίτες δεν εξεγείρονται. Γιατί;

- Είναι πολλοί οι λόγοι. Είναι η προδοσία από τις ηγεσίες των κοινωνικών απελευθερωτικών κινημάτων. Είναι η αποδυνάμωση της συλλογικής μνήμης, είναι η αλλοτρίωση απ' τις αγωνιστικές παραδόσεις. Είναι και η σημαντική άνοδος του βιοτικού επιπέδου τις τελευταίες δεκαετίες και οι παρενέργειές της σε όρους συλλογικής συγκρουσιακής δράσης.

Λέτε ότι εξέγερση δεν γίνεται, αλλά ένα είδος «εξέγερσης» έγινε! Δεν ήταν εξεγερτικό ξέσπασμα αυτά που έγιναν ολόκληρο το 2011 μέχρι τις αρχές του 2012; Συγκεντρώσεις εκατοντάδων χιλιάδων, 12 γενικές απεργίες, άγριο κυνηγητό των πολιτικών, είχε τότε προκαλέσει τον παγκόσμιο θαυμασμό. Ομως προδόθηκε από τις πολλαπλά βολεμένες και «τακτοποιημένες» πολιτικές και συνδικαλιστικές ηγεσίες που, αντί να οδηγήσουν τον κόσμο να κάνει το μεγάλο βήμα προς τα μπρος, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εκτονώσουν τη δίκαιη λαϊκή οργή, να τσακίσουν τον ψυχισμό των αγωνιζόμενων ανθρώπων, να καναλιζάρουν την αγανάχτηση στα ήρεμα νερά της εκπροσώπησης και της ανάθεσης. Παραδίδοντας τον κόσμο, γυμνό και απροετοίμαστο, βορά στην κτηνώδη βία της εξουσίας.

Για να γίνει η μεγάλη ελπιδοφόρα και σωτήρια εξέγερση θα πρέπει ο κόσμος να ξεπεράσει αυτές τις ηγεσίες. Να ξεπεράσει κάθε ελπίδα στις κοινοβουλευτικές διαδικασίες που ανακυκλώνουν φθαρμένους και διεφθαρμένους πολιτικούς, που επανανομιμοποιούν το απαξιωμένο πολιτικό προσωπικό. Να ξεπεράσει κάθε πίστη σε διακηρύξεις ειρηνικών και «καθωσπρέπει» αλλαγών, να μην περιμένει καμιά λύση απ' τους επίσημους θεσμούς.

Χρειάζονται να γίνουν οι άπειρες ατομικές υπερβάσεις, από κάθε νέο, από κάθε εργαζόμενο. Οι πολλές μικρές τοπικές εξεγέρσεις που θα μας ξαναμάθουν πώς να παλεύουμε, πώς να πολεμάμε τους ισχυρούς που είναι ανίσχυροι μπροστά στο πλήθος μας και το δίκιο μας.

Χρειάζεται ακόμα να βγει μια πραγματικά επαναστατική πολιτική δύναμη, μέσα απ' τα σπλάχνα του λαού, που θα εμπνεύσει και θα πείσει, που θα συντονίσει τη διάχυτη δράση, θα κατευθύνει τον διάπυρο ατμό της οργής έτσι που να κινήσει την ατμομηχανή της Ιστορίας.

 

•     Η Χρυσή Αυγή πιστεύει ότι βρισκόμαστε σε φάση εμφυλίου πολέμου. Το ίδιο φαίνεται να πιστεύουν και οργανώσει; της άκρας Αριστερά;. Εσείς τι νομίζετε;

- Από εδώ που βρίσκομαι δεν έχω αντιληφθεί ότι η άκρα Αριστερά λέει πως βρισκόμαστε σε φάση εμφυλίου πολέμου. Αντίθετα, άκουσα κυβερνητικό βουλευτή να δηλώνει κυνικά ότι η Χρυσή Αυγή έκανε τη «βρόμικη δουλειά», οργάνωνε έναν εμφύλιο πόλεμο για λογαριασμό της εξουσίας, με τις πλάτες του κράτους.

Οσο για αυτά που λέει ότι πιστεύει η Χρυσή Αυγή; Εγώ ξέρω ότι πιστεύει στον Χίτλερ, στον ναζισμό, στα κρεματόρια του Αουσβιτς, σε όλα εκείνα τα αποτρόπαια, φρικιαστικά εγκλήματα που αδυνατεί να συλλάβει και η πιο διεστραμμένη φαντασία. Στον νου μου έρχονται τα λόγια του Γκράμσι, πως όταν πεθαίνει το παλιό και δεν έχει γεννηθεί ακόμη το καινούργιο, τότε είναι η εποχή των τεράτων.

•    Μιλάτε για νέα γερμανική κατοχή. Μήπως τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα και πρέπει να μιλάμε για επέλαση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου;

- Αν είναι αναλυτικό λάθος να μιλάμε για Γερμανία και όχι για Χρήμα, άλλο τόσο πολιτικό λάθος είναι να μιλάμε σήμερα για Χρήμα και όχι για το γερμανικό κεφάλαιο. Πράγματι, το παγκόσμιο χρηματιστικό κεφάλαιο είναι ο δεσμώτης των λαών, εξαπολύει τον ληστρικό ταξικό πόλεμο κατά της εργασίας, όπως ομολόγησε κυνικά ένας απ' τους ισχυρότερους εκπροσώπους του, ο Μπόφετ. Κι αυτό σήμερα βρίσκεται σε μια πρωτοφανή φάση ενοποίησης, συνύφανσης, αλληλοεξάρτησης.

Ωστόσο, το κεφάλαιο, ιδιαίτερα μέσα στις σημερινές συνθήκες κρίσης, διατηρεί και αυξάνει τα εθνικά του χαρακτηριστικά. Ετσι, στην Ευρώπη κουμάντο κάνει το γερμανικό κεφάλαιο. Βλέπει την Ευρώπη ως ζωτικό χώρο του Δ' Ράιχ. Διεξάγει τον ταξικό πόλεμο απέναντι στον ίδιο τον γερμανικό λαό, αλλά εξαπολύει τη ρατσιστική ληστρική του επέλαση εναντίον του ευρωπαϊκού Νότου με τον κλασικό γερμανικό τρόπο. Τον τρόπο όλων των γερμανικών Ράιχ που αιματοκύλησαν την Ευρώπη, σ' αυτή τη διαρκή γερμανική αφήγηση της ανθρώπινης καταστροφής. Αλλωστε και η ορολογία που χρησιμοποιούν σήμερα, η «Τελική Λύση» (Endlosung) παραπέμπει στο ναζιστικό σχέδιο ολοκαυτώματος των λαών.

Ετσι, θα πρέπει να μιλάμε για νέα γερμανική κατοχή. Δίχως ξένα στρατεύματα αλλά με τα πανίσχυρα οικονομικά όπλα που φέρνουν την ίδια ισοπέδωση του λαού και της χώρας, την ίδια καταστροφή που συγκρίνεται με αυτήν της κατοχης του '41 -'44. Τη βρόμικη δουλειά αναλαμβάνουν οι νέοι Κουίσλινγκ, τα «ιδιοτελή καθάρματα» όπως έγραφε ο Δ. Γληνός στο τραγικά επίκαιρο βιβλίο του «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ».

Το πολιτικό προσωπικό όμως, αυτά τα θλιβερά εθελόδουλα υποπόδια των ισχυρών, παραμένει υπηρέτης δύο αφεντάδων. Στην Ελλάδα παραδοσιακό αφεντικό είναι οι ΗΠΑ. Που ελέγχουν γεωπολιτικά τη χώρα, προωθούν τους σχεδιασμούς τους για τον άξονα Ισραήλ - Κύπρος - Ελλάδα, για τη λύση τύπου Ανάν στην Κύπρο, που θα είναι καταστροφικοί για τον ελληνικό λαό.

Ταυτόχρονα, μέσα απ' το ΔΝΤ και τους ποικίλους μηχανισμούς τους προωθούν την οικονομική εξάρτηση της χώρα, σ' αυτή τη συνεργασία-ανταγωνισμό με το γερμανικό κεφάλαιο. Ετσι, οποιαδήποτε πολιτική πρόταση δεν ξεκινά από την ανάγκη να αποτιναχτεί και η αμερικανική εξάρτηση, είναι ανιστόρητη και θα αποβεί ολέθρια.

•    Μπορεί να υπάρξει έξοδο; από τη σημερινή τραγική κατάσταση; Τι μπορεί να γίνει;

- Χρειάζεται πρώτα να συνειδητοποιήσουμε το ζοφερό μέλλον που μας προετοιμάζουν, να καταλάβουμε ότι αυτή η τραγωδία δεν θα έχει τέλος άλλο απ' το ίδιο μας το τέλος ως χώρα και ως λαού. Κανένας νόμος και κανένα Σύνταγμα δεν ισχύει πλέον, μια και αυτά αποκρυστάλλωναν με τη δυναμική ενός λαού που πάλευε και μάτωνε.

Ζούμε πλέον το τέλος μιας ολόκληρης εποχής. Αποτελούμε το δοκιμαστικό πεδίο βολής των νέων οικονομικών όπλων, το πειραματόζωο στο εργαστήρι της Νέας Τάξης, της κολοσσιαίας αναδιάρθρωσης του καπιταλισμού με όρους «πρωταρχικής συσσώρευσης». Με όρους Μεσαίωνα.

 

Μας ετοιμάζουν, με την ενθουσιώδη συνενοχή της ελληνικής άρχουσας τάξης, ένα καθεστώς διαρκούς Ειδικής Οικονομικής Ζώνης με εξαθλιωμένους εργαζόμενους, σε μια χώρα λεηλατημένη από κάθε δημόσιο πλούτο, σε μια χώρα εδαφικά ακρωτηριασμένη. Με τη μελετημένη τακτική του «σαλαμιού» που κόβει φέτα φέτα -και όπου οι αντιδράσεις είναι εντονότερες απλώς οι «φετούλες» γίνονται απλώς λεπτότερες- όλων των δικαιωμάτων και ελευθεριών. Με τη συστηματική καταστροφή της παραγωγικής δομής. Με τη μαζική απαλλοτρίωση κάθε περιουσιακού στοιχείου, της ίδιας μας της στέγης, που θα πρόσφερε κάποια εξασφάλιση και ατομική ανεξαρτησία, ώστε να γίνουμε έρμαια στα χέρια των ισχυρών.

 Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα από κανέναν σωτήρα, ντόπιο ή ξένο. Το παλιό αίτημα να γίνει επιτέλους ο λαός νοικοκύρης στο σπίτι του μπαίνει πιο ζωτικά, πιο επιτακτικά από ποτέ. Σήμερα που μας μετατρέπουν σε νοικάρη στο ίδιο μας το σπίτι, στην ίδια μα; τη χώρα.

 •    Αυτό το αίτημα πώς μπορεί να υλοποιηθεί;

- Μόνο από ένα ευρύ μέτωπο λαϊκής σωτηρίας, ένα ισχυρό παλλαϊκό μέτωπο, ανεξάρτητα από διαφορές. Τη νέα κατοχή, όπως και την παλιά, μπορεί να την αντιμετωπίσει μόνο ο ενωμένος και οργανωμένος λαός. Οργανωμένος σε ένα μέτωπο πολύμορφης δράσης για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση. Που θα συναρθρώνει αρχικά τις επιμέρους αντιστάσεις και τις τοπικές εξεγέρσεις, θα ενοποιεί και θα διευρύνει τους αυτοοργανωμένους χώρους αντίστασης και ανάσας, θα συγκεντρώνει και θα οργανώνει τη λαϊκή οργή, με ένα συγκροτημένο, πειστικό μεταβατικό πρόγραμμα που θα εμπνέεται απ' το όραμα μιας κοινωνίας των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών.

Αμεσα χρειάζεται να αντιμετωπιστεί η απειλή της μαζικής λιμοκτονίας. Στη συνέχεια προέχει η αναδιάρθρωση της πρωτογενούς παραγωγής και συνολικά της παραγωγικής δομής στην κατεύθυνση της οικονομικής αυτοδυναμίας.

 Το μεταβατικό πρόγραμμα δεν μπορεί να μην ξεκινά από τη στάση πληρωμών του απεχθούς χρέους, μια και αυτό που προέχει είναι η επιβίωση και η αξιοπρεπής διαβίωση των ανθρώπων. Δεν μπορεί ακόμα να μην περιλαμβάνει δημόσιο έλεγχο των τιμών, της κίνησης κεφαλαίων, τον έλεγχο του τραπεζικού και των στρατηγικών τομέων της οικονομίας.

Αυτός ο έλεγχος πάνω στα μέσα παραγωγής, πάνω στη λήψη των αποφάσεων γύρω από τι, πώς και από ποιον θα παραχθεί το κοινωνικό προϊόν δεν μπορεί παρά να γίνει με ρήξη του υπάρχοντος συστήματος. Δεν μπορεί να γίνει μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, δεν μπορεί να γίνει δίχως ένα είδος εθνικού νομίσματος. Δεν μπορεί να γίνει δίχως έναν ριζικό γεωπολιτικό ανασχεδιασμό. Το ξεπέρασμα της σημερινής βαθιάς κρίσης προϋποθέτει και απαιτεί βαθιές αλλαγές.

 •    Αν ξεκινούσατε σήμερα την πολιτική σας διαδρομή, θα ακολουθούσατε την ίση πορεία;

 - Αν ξεκινούσα σήμερα την πολιτική μου διαδρομή, θα εντασσόμουν ολόψυχα σ' αυτό το μέτωπο πολύμορφης δράσης που περιέγραψα προηγουμένως. Κάτι θα έβρισκα να κάνω στα πλαίσια του. Ή θα πάλευα με όλες μου τις δυνάμεις για τη δημιουργία του και την αταλάντευτη συγκρουσιακή του κατεύθυνση ρήξης.

Ομως ξεκίνησα πολλά χρόνια πριν, απ' την πολιτική γέννηση μου στην εξέγερση του Νοέμβρη του 1973 που σημάδεψε ανεξίτηλα όλη μου την πορεία. Ολη μου η πολιτική διαδρομή καθορίστηκε απ' το όνειρο της κοινωνικής χειραφέτησης που ενέπνευσε τόσες γενιές αγωνιστών, με κορύφωμα την απαράμιλλη γενιά του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ.

Οι επιλογές μου είχαν πάντα τον ίδιο ανατρεπτικό ορίζοντα και καθορίζονταν από τις κάθε φορά πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, την εκάστοτε συγκυρία, και από τις ιστορικές αναγκαιότητες. Και για να απαντήσω σ' αυτό που υποδηλώνει η ερώτηση σας, θα προσθέσω ότι ο αναστοχασμός αυτών των επιλογών δεν σημαίνει απόρριψη ή άρνηση τους. Δεν απαρνούμαι την ιστορία μου. Η κριτική τους θεώρηση -άμεση, αναγκαία και επείγουσα- είναι μια άλλη συζήτηση, την οποία πιστεύω ότι σύντομα θα μπορέσουμε να διεξαγάγουμε.

Μια και μιλάμε όμως για πολιτικές διαδρομές, θα ήθελα από αυτό το βήμα να κάνω ένα κάλεσμα.

Πρώτα προς τους πολιτικούς κρατούμενους. Που βρέθηκαν στη φυλακή για τη λαϊκή υπόθεση και γ' αυτό έχουν την ηθική αρμοδιότητα να μιλήσουν στην κοινωνία, στον πραγματικό αποδέκτη του λόγου τους, ξεπερνώντας τις εσωστρέφειες. Υστερα στους παλιούς φίλους και συντρόφους όλης της προσωπικής μου πολιτικής διαδρομής απ' το 1974. Μη λησμονάτε. Μη λησμονάτε αυτά για τα οποία παλέψαμε. Συστρατευτείτε στον καινούργιο αγώνα, τον μεγάλο.

Σε όλους τους αριστερούς που έχουμε το ίδιο όραμα. Τι καρτεράμε; θα στεκόμαστε να βλέπουμε τη χώρα να ισοπεδώνεται, τον λαό να λιμοκτονεί, τα όνειρα των νέων να δολοφονούνται, επειδή δεν είμαστε οργανωμένοι να τους υπερασπιστούμε; Επειδή δεν είμαστε έτοιμοι να σταθούμε δίπλα τους, επειδή δεν έχουμε ακόμα οργανωθεί αρκετά; Τους λέμε να περιμένουν, να περιμένουν μέχρι πότε; Τώρα είναι που πρέπει ν' αρχίσουν οι μεγάλοι, οι αποφασιστικοί αγώνες, για να τα χτίσουμε όλα απ' την αρχή, να ανατρέψουμε ό,τι μας καταστρέφει, να απαλλαγούμε απ' την τραγωδία. Να μην ανεχτούμε άλλο την ατίμωση, την ταπείνωση, τον εξευτελισμό. Να διαφυλάξουμε τις μνήμες μας, την ιστορία μας, να σώσουμε τις ζωές, την αξιοπρέπεια. Να βάλουμε τέλος στον ζόφο, να δώσουμε καινούργια πνοή στην ελπίδα, να δώσουμε καινούργιο όνομα στο όνειρο.

 

•   Τώρα, έπειτα από δέκα χρόνια απ' την απολογία σας στο δικαστήριο, θα κλείνατε με το ίδιο ποίημα του Παλαμά, «Παιδί το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις...»;

- Σήμερα, είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Να θυμηθούμε λίγες λέξεις του: «Κι αν είναι κι έρθουνε χρόνια δίσεκτα, πέσουν καιροί οργισμένοι κι όσα πουλιά μισέψουμε σκιασμένα...». Σήμερα και πάλι είναι ο καιρός «για πάλεμα, για μάτωμα, για την και-νούργια γέννα».