Άρης Χατζηστεφάνου: Πραξικοπηματική ανατροπή του Μόρσι

Σημείωση δική μας: Συνεχίζουμε με την παράθεση αντικρουόμενων απόψεων για την κατάσταση στην Αίγυπτο.

του Άρη Χατζηστεφάνου

Η  αμηχανία ήταν σχηματισμένη στα πρόσωπα δεκάδων αναλυτών, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι στην πλατεία Ταχρίρ πανηγύριζαν ξέφρενα με την ανακοίνωση της ανατροπής της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης του Μόρσι στην Αίγυπτο. Αστυνομικοί χόρευαν μαζί με απλούς διαδηλωτές υπό τις συνεχείς λάμψεις πυροτεχνημάτων. Χρειάστηκαν λιγότερο από 24 ώρες έως ότου οι κρότοι αντικαταστάθηκαν από αληθινά πυρά και ο πρώτος ενθουσιασμός για την απομάκρυνση του αυταρχικού και οπισθοδρομικού Μόρσι αντικαταστάθηκε από την μαυρίλα του πραξικοπήματος.

Καθώς γράφονταν αυτές οι γραμμές, έφταναν συνεχώς πληροφορίες για νέες συλλήψεις ανώτατων στελεχών των Αδελφών Μουσουλμάνων αλλά και νέες αιματηρές συγκρούσεις στο Κάιρο, την Αλεξάνδρεια και άλλες πόλεις.

Ο Χαϊτάρ Ελ Σατέρ, αντιπρόεδρος των Αδελφών Μουσουλμάνων, και παλαιότερα διεκδικητής της ηγεσίας ήταν ανάμεσα στους τελευταίους συλληφθέντες.

Οπαδοί του Μόρσι παρέμεναν στους δρόμους. Τουλάχιστον 17 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε όλη τη χώρα, καθώς οι υποστηρικτές της ανατραπείσας κυβέρνησης έδιναν τη δικη τους απάντηση με πολυάριθμες συγκεντρώσεις.

Αποτελεί αναμφίβολα ειρωνία της τύχης ότι οι διαδηλωτές κουνούσαν την ίδια εθνική σημαία που επικράτησε στην Αίγυπτο μετά το πραξικόπημα του 1952, όταν οι Ελεύθεροι Αξιωματικοί με οργανωτή τον Νάσερ καταλάμβαναν την εξουσία.

Σε παλαιότερες δεκατίες, όταν το άστρο του αραβικού εθνικισμού έλαμπε ακόμη στη χώρα των πυραμίδων, οι αξιωματικοί του αιγυπτιακού στρατού μπορούσαν κάλιστα να θεωρηθούν ως μια δύναμη προόδου απέναντι στο σκοτάδι της μοναρχίας. Ισσοροπώντας έστω και αδέξια ανάμεσα στην αστική δημοκρατία αλλά και στις ριζοσπαστικές οικονομικές ιδέες που έρχονταν από την πρώην Σοβιετική Ένωση και τη μαοϊκή Κίνα, προσέφεραν ένα νέο αέρα στην πολιτική σκηνή της χώρας.

Η σημερινή σύνθεση του γενικού επιτελείου όμως θυμίζει πολύ περισσότερο την ελληνική επταετία ή τους δικτάτορες της Λατινικής Αμερικής.

Εκπαιδευμένοι σε αμερικανικές στρατιωτικές σχολές και «μπουκωμένοι» για δεκαετίες από τα δισεκατομμύρια της στρατιωτικής βοήθειας που έστελνε το Πεντάγωνο, αισθάνονται πολύ πιο οικεία δίπλα στην αστερόεσσα παρά στη σημαία της χώρας τους.

Ιδιαίτερα αισθητή είναι όμως τα τελευταία χρόνια και η διείσδυση της ισραηλινής επιρροής στις τάξεις των ενόπλων δυνάμεων. Για όσο διάστημα ο στρατός διατηρεί με τη δύναμη των όπλων την εξουσία, το κράτος – τρομοκράτης της Μέσης Ανατολής μπορεί να κοιμάται ήσυχο ότι ο στρατός θα καταπνίξει κάθε προσπάθεια στήριξης του παλαιστινιακού λαού.

Είναι προφανές ότι η σύγκρουση των Αδελφών Μουσουλμάνων με το στρατό εκφράζει τη σύγκρουση δύο αντίπαλων τμημάτων της αστικής τάξης που μάχονται για τον έλεγχο του πλούτου αλλά και των θέσεων εξουσίας. Είναι επίσης προφανές ότι οι αριστερές δυνάμεις, που πρωτοστάτησαν στην επανάσταση που ανέτρεψε τον Μουμπάρακ, δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα συνεκτικό πλαίσιο και τουλάχιστον προς στιγμήν, δείχνουν να έχουν συνθλιβεί ανάμεσα στις δυο αντιμαχόμενες παρατάξεις.

Ένας από τους παράγοντες που μπορούν να ρίξουν λίγο φως στο φαινομενικά άλυτο γρίφο της πραξικοπηματικής ανατροπής, είναι η οικονομική πολιτική που ακολούθησε (ή ακόμη καλύτερα που δεν ακολούθησε ο Μόρσι). Έχοντας αποδείξει εδώ και χρόνια ότι μπορούν να διαχειριστούν τη νεοφιλελεύθερη παρακαταθήκη του Μουμπάρακ, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι κατάφεραν αρχικά να εξασφαλίσουν την ανοχή της Δύσης και πιο συγκεκριμένα του ΔΝΤ. Στην πράξη όμως, οι κινήσεις τους ήταν τόσο ερασιτεχνικές, που κατάφεραν να αποξενώσουν και τις δυο πλευρές.

Οι ξένοι δανειστές και η Ουάσινγκτον δεν είδαν την αντιλαϊκή πυγμή που ανέμεναν, ενώ άκουγαν συνεχώς νέες θεωρίες περί εθνικοποιήσης επιχειρήσεων. Την ίδια ώρα οι μεγάλες λαϊκές μάζες, είτε προέρχονταν από τα κοσμικά τμήματα του Καΐρου και της Αλεξάνδρειας είτε από τα πληβειακά θρησκευόμενα στρώματα, συνειδητοποιούσαν ότι δεν είχαν να ελπίζουν σε τίποτα για τη βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης που επιδεινώνεται με τρομακτικούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια.

Η κατάσταση φυσικά θα οξυνθεί περαιτέρω με την επικράτηση των «τεχνοκρατών» που επιβάλλουν οι πραξικοπηματίες στην κυβέρνηση.

Ο πρώην επιθεωρητής του ΟΗΕ, Ελ Μπαραντέι, ο οποίος είδε την πόρτα της εξόδου από τον αιγυπτιακό λαό σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, επιστρέφει τώρα από το παράθυρο, υποστηριζόμενος από τα ερπυστριοφόρα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.

Προφανώς ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός που εξέφραζε ο Μόρσι έπαιξε και αυτός το δικό του ρόλο, «νομιμοποιώντας» το πραξικόπημα σε μια μερίδα των κοσμικών μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων των μεγάλων αστικών κέντρων.

Θα πρέπει να θυμίσουμε βέβαια στο σημείο αυτό ότι η στάση του στρατού δεν είναι αναγκαστικά κοσμική και αντιθρηκευτική όπως συχνά παρουσιάζεται.

Στα χρόνια του προέδρου Σαντάτ αλλά και του Μουμπάρακ, ορισμένες από τις πιο συντηρητικές εκφάνσεις του πολιτικού ισλάμ αφέθηκαν να ανθίσουν σαν ανάχωμα στην αιγυπτιακή Αριστερά.

Όπως οι αδελφοί Μουσουλμάνοι απέδειξαν, θεωρητικά τουλάχιστον, ότι είναι έτοιμοι να ασπαστούν το νεοφιλελεύθερο δόγμα, έτσι και ο στρατός έχει αποδείξει στην ιστορία του ότι ξέρει πώς να χτίζει τους δικούς του μιναρέδες, όπως ακριβώς είχαν κάνει σε παλαιότερες δεκαετίες οι στρατηγοί και στην Τουρκία ή την Αλγερία.

Στη συγκεκριμένη φάση όμως για τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και τις κυρίαρχες οικονομικές ελίτ, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι είχαν χάσει οριστικά την αξία χρήσης τους.

Χωρίς ορατό κίνδυνο εξ αριστερών, όλες αυτές οι δυνάμεις προτίμησαν να επαναφέρουν στην εξουσία τα πιο διεφθαρμένα στοιχεία.