Ο διεθνής συσχετισμός και ο αδύναμος κρίκος Ελλάδα

Του Θωμά Νικολάου

Μετά το ξέσπασμα της κρίσης στον παγκόσμιο συσχετισμό ισχύος, με ηγεμονεύουσα δύναμη τις ΗΠΑ, προστέθηκε ο παράγοντας αστάθεια. Από την έναρξη της κρίσης, στην πυραμίδα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, μια σειρά εξεγέρσεων σάρωσαν ολόκληρο το φάσμα της λεκάνης της Μεσογείου και κυρίαρχα τις αραβικές χώρες αναγκάζοντας την υπερδύναμη να επαναπροσδιορίσει τις συμμαχίες της για να διασώσει την ηγεμονία της.

Οι Η.Π.Α εξακολουθούν να θεωρούν ως το σημαντικότερο στρατηγικό τους σύμμαχο τις χώρες τις ΕΕ, παρά τις διαφωνίες τους με τη γερμανική πολιτική, και σαν απώτερο σημείο σταθερότητας στην περιοχή της Αν. Μεσογείου επιθυμούν, αναγκαστικά, να παραμείνει η Ελλάδα.

Έχει σημασία να αναφερθεί στο σημείο αυτό ένας από τους τρόπους με τον οποίο σκέφτεται μια υπερδύναμη για να ηγεμονεύσει στο παγκόσμιο στερέωμα. Σύμφωνα με τον πατέρα της, Friedrich Ratzel (1844-1904), γεωπολιτική είναι: «η γεωγραφία στην υπηρεσία της πολιτικής του κράτους». Απ’ αυτόν τον ορισμό, προκύπτει μια σειρά παραγόντων που επηρεάζουν τον έλεγχο του παγκόσμιου συσχετισμού ισχύος. Με βάση τη γεωπολιτική ανάλυση η χερσόνησος της Ευρασίας αποτελεί την «καρδιά της γης» και το σημείο εκείνο, που αν ελεγχόταν από μια δύναμη ή συνασπισμό δυνάμεων θα μπορούσε να δώσει πλεονέκτημα ηγεμονίας.

Η πρώτη φορά, στη σύγχρονη ιστορία, που μια δύναμη έφτασε τόσο κοντά στο σημείο αυτό ήταν η ΕΣΣΔ μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, η οποία έλεγχε στρατιωτικά και μπορούσε να επηρεάσει πολιτικά ένα μεγάλο μέρος της περιοχής. Ο χώρος της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου, παρέχει μέγιστο πλεονέκτημα εξαιτίας της ιδιομορφίας του εδάφους της και των πολύ μεγάλων ποσοτήτων φυσικού ενεργειακού πλούτου. Οι ΗΠΑ κατάφεραν να επικρατήσουν στον μεταπολεμικό κόσμο λόγω της οικονομικής αδυναμίας των κατεστραμμένων, μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, βιομηχανικών ευρωπαϊκών κρατών, των εσωτερικών αδυναμιών της ΕΣΣΔ και της γεωγραφικής τους θέσης που τους παρείχε την ασφάλεια να βρίσκονται μακριά απ’ την «καρδιά της γης» που ήταν ταυτόχρονα και επίκεντρο διαρκών πολεμικών αντιπαραθέσεων.

Με βάση τα πιο πάνω, θα φαίνονταν αστείο για κάποιον να υποστηρίξει ότι μια χώρα όπως η Ελλάδα θα μπορούσε να κόψει τα σχοινιά του διεθνούς συστήματος ισχύος χωρίς ένα επιπλέον, βασικό πλεονέκτημα, που κάνει ένα κράτος ισχυρό, την βιομηχανική παραγωγή. Κι όμως, η Ελλάδα βρίσκεται σ’ εκείνο το γεωπολιτικό σημείο, που παρουσιάζει την μεγαλύτερη αστάθεια και άρα μπορεί κανείς να μετατοπίσει δραστικά κάποιες ισορροπίες σε μια ριζοσπαστική κατεύθυνση διατηρώντας ταυτόχρονα την ανεξαρτησία του και την ασφάλειά του.

Οι τελευταίες εξελίξεις στη Συρία δείχνουν ότι οι Αμερικάνοι δεν μπορούν να ρισκάρουν την έστω και εξ’ αποστάσεως πολεμική βοήθεια που ζητούν οι αντίπαλοι του καθεστώτος Άσαντ, ενάντια στις κόκκινες γραμμές που έχει χαράξει η Ρωσία στην περιοχή. Η Τουρκία, επίσης, είναι απασχολημένη με τις εξελίξεις στη Συρία και το κουρδικό ζήτημα. Παρόλο που οι παρενοχλήσεις στο Αιγαίο συνεχίζονται η εσωτερική κοινωνική αναταραχή που στράφηκε κι ενάντια στον πόλεμο της Συρίας, μειώνει τη δυνατότητά της ν’ ανοίξει και νέο μέτωπο προς τα δυτικά της. Στην Αίγυπτο, το καθεστώς Μόρσι μπορεί να προσαρμόστηκε γρήγορα στις αμερικανικές απαιτήσεις αλλά η πτώση του έδειξε ότι σοβαρός κοινωνικός μετασχηματισμός και Αμερικανικός Ιμπεριαλισμός δεν μπορούν να συμβαδίσουν για πολύ. Παρόλο που η νέα ηγεσία είναι ξεκάθαρα αμερικανόφιλη, η νέα κατάσταση δεν επιτρέπει σε κάποιον να μιλήσει για ουσιαστική αλλαγή, εφόσον τα αιτήματα του λαού δεν ικανοποιούνται. Πρόβλημα, επίσης, παρουσιάζεται και στην περίπτωση της Λιβύης, παρόλο που το ΝΑΤΟ συμμετείχε στις επιχειρήσεις για την ανατροπή του Καντάφι, το νέο καθεστώς δεν φαίνεται ν’ ασπάζεται πλήρως τις αμερικανικές θέσεις.

Το βασικό συμπέρασμα είναι, πως η αναταραχή στην Αν. Μεσόγειο θα μπορούσε να ευνοήσει μια ελληνική κυβέρνηση που θα τα έβαζε με τον θεματοφύλακα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, τις ΗΠΑ και θα άνοιγε δρόμους για έναν πολιτικό και κοινωνικό μετασχηματισμό, ερχόμενη ταυτόχρονα σε ρήξη με τους τοπικούς δυνάστες που συντηρούν τον γερμανικό ιμπεριαλισμό, το ευρώ και την Ε.Ε. Μια χώρα όπως η Ελλάδα, που θα άρπαζε τη σκυτάλη στην πορεία της για την ανεξαρτησία θα μπορούσε να παρασύρει κι άλλες χώρες που είναι δεμένες στα ίδια δεσμά. Η οικονομική ισχύς της Γερμανίας θα περιοριζόταν, νέα στρατηγικά διλλήμματα θα έμπαιναν όμως σε εφαρμογή οδηγώντας κάποιους να σκεφτούν ακόμα και τον πόλεμο.

Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μπορούσε να αποτραπεί αν η χώρα τραβούσε, στην εξωτερική της πολιτική, εκείνες τις κόκκινες γραμμές που θα έκαναν ασύμφορο ένα τέτοιο ενδεχόμενο, βασισμένη σε ισχυρές συμμαχίες, που πέρα από τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, θα κοιτούσαν περισσότερο προς την Ανατολή παρά προς τη Δύση. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε και ρήξη με τον γόρδιο δεσμό ενός ακατανόητου ευρωπαϊσμού. Τη στιγμή εκείνη το όραμα για μια Ευρώπη της ειρήνης και της κοινωνικής δικαιοσύνης θα ήταν πολλαπλάσια ισχυρότερο από τις μνήμες δύο παγκοσμίων πολέμων.

Πηγή: sxedio-b.gr

Ο Θωμάς Νικολάου είναι πτυχιούχος τμήματος Διεθνών κι Ευρωπαϊκών Σπουδών