Η Μάρτα Χάρνεκερ γράφει για την κληρονομιά του Τσάβες

Κτίζοντας μια εναλλακτική κοινωνία απέναντι στον καπιταλισμό

Όταν ο Ούγκο Τσάβες θριάμβευσε στις προεδρικές εκλογές του 1998, το νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό μοντέλο είχε ήδη βυθιστεί. Η επιλογή τότε δεν ήταν άλλη από το αν θα επανιδρύσει το νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό μοντέλο -προφανώς με κάποιες αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης φροντίδας για τα κοινωνικά ζητήματα, αλλά πάντα υποκινούμενες από την λογική επιδίωξης του κέρδους- ή αν θα πάμε μπροστά και θα προσπαθήσουμε να οικοδομήσουμε ένα άλλο μοντέλο. Πιστεύω ότι η μεγαλύτερη κληρονομιά του Τσάβες είναι ότι επέλεξε την δεύτερη εναλλακτική λύση.

 Για να προσδιορίσουμε αυτήν την εναλλακτική λύση: επέλεξε να διεκδικήσει εκ νέου την έννοια «σοσιαλισμός», παρά το αρνητικό βάρος που η λέξη είχε αποκτήσει, διευκρινίζοντας ότι ήταν ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα, προκειμένου να τον διακρίνει από τον σοβιετικό σοσιαλισμό που επιβλήθηκε κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, και προειδοποιώντας ότι δεν πρέπει να «πέσουμε στα λάθη του παρελθόντος»: «στην σταλινική απόκλιση» που γραφειοκρατικοποίησε το κόμμα, κατέληξε στην εξάλειψη του πρωταγωνιστικού ρόλου των κοινών ανθρώπων, και δημιούργησε έναν κρατικό καπιταλισμό που έδωσε έμφαση στην κρατική ιδιοκτησία και όχι στην διαχείριση των επιχειρήσεων από τους εργαζόμενους.

Ο Τσάβες αντιλαμβανόταν τον σοσιαλισμό ως μια νέα συλλογική ζωή, στην οποία κυριαρχούν η ισότητα, η ελευθερία και η πραγματική και βαθιά δημοκρατία, και που οι άνθρωποι έχουν τον ρόλο του πρωταγωνιστή. Ένα οικονομικό σύστημα με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι τα κέρδη. Μια πλουραλιστική και αντικαταναλωτική κουλτούρα στην οποία η έννοια της ζωής υπερισχύει της έννοια της ιδιοκτησίας. Ο Τσάβες σκέφτηκε, όπως ο Μαριατέγκουι (*), ότι ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα δεν μπορεί να είναι ένα «ακριβές αντίγραφο», αλλά πρέπει να είναι μια «ηρωική δημιουργία», για αυτό μίλησε για τον Μπολιβαριανό, Χριστιανικό, Ροβινσονιανό και Ινδιάνικο σοσιαλισμό. Η αναγκαιότητα των κοινών ανθρώπων να είναι πρωταγωνιστές, είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στις ομιλίες του αείμνηστου Προέδρου της Βενεζουέλας, και ένα στοιχείο που τον διακρίνει από άλλες προτάσεις για δημοκρατικό σοσιαλισμό.

 Η συμμετοχή των ανθρώπων ως πρωταγωνιστές σε όλους τους τομείς είναι αυτή που τους επιτρέπει να αναπτυχθούν και να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, δηλαδή, να αναπτυχθούν οι ίδιοι ως ανθρώπινα όντα. Αλλά αυτό θα είχε παραμείνει μόνο στα λόγια, αν ο Τσάβες δεν είχε προωθήσει την δημιουργία χώρων κατάλληλων για συμμετοχικές διαδικασίες, χώρων που να λειτουργούν αυτόνομα. Για αυτό η πρωτοβουλία να δημιουργήσει αυτοδιαχειριζόμενους κοινοτικούς χώρους, εργατικά συμβούλια, μαθητικά συμβούλια και συμβούλια αγροτών, είναι τόσο σημαντική για τον σκοπό της οικοδόμησης μιας πραγματικά συλλογικής δομής, η οποία πρέπει να εκφράζεται ως μια νέα μορφή αποκεντρωμένου κράτους, του οποίου τα θεμελιώδη δομικά στοιχεία θα είναι οι κοινότητες. Το να κτίζεις με τους ανθρώπους, για τον Τσάβες σήμαινε να κερδίζεις τις καρδιές και τα μυαλά τους για ένα νέο κοινωνικό έργο. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει με κήρυγμα, αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την πράξη: την δημιουργία ευκαιριών για τους ίδιους τους ανθρώπους για να γίνουν οι κατασκευαστές του έργου και έτσι να το κατανοήσουν ως δικό τους.

Ως εκ τούτου, οι συμβουλές του «προσέξτε τον σεχταρισμό, αν υπάρχουν άνθρωποι που δεν συμμετέχουν στην πολιτική, που δεν ανήκουν σε κανένα κόμμα, εντάξει, είναι ευπρόσδεκτοι. Όμως όχι, αν υπάρχει κάποιος από την αντιπολίτευση εδώ γύρω δεν τον διώχνουμε με κραυγές. Αφήστε τον να λειτουργήσει για να είναι χρήσιμος. Αυτή η χώρα ανήκει σε όλους. Ανοίξτε χώρους, και θα δείτε ότι μέσα από την πράξη πολλοί άνθρωποι θα αλλάξουν οι ίδιοι». Ο Τσάβες δεν ήταν αφελής, όπως μερικοί μπορεί να πιστεύουν. Ήξερε ότι οι δυνάμεις που αντιτίθενται στην υλοποίηση αυτού του έργου είναι πάρα πολύ ισχυρές. Αλλά το να είσαι ρεαλιστής δεν σημαίνει να ερωτεύεσαι το συντηρητικό πολιτικό όραμα που γίνεται αντιληπτό ως η τέχνη του εφικτού.

Για τον Τσάβες, η τέχνη της πολιτικής ήταν να κάνεις το ανέφικτο εφικτό, όχι με καθαρό εθελοντισμό, αλλά ξεκινώντας από την υπαρκτή πραγματικότητα, επιδιώκοντας να δημιουργήσεις τις συνθήκες για να την αλλάξεις, κτίζοντας έναν συσχετισμό δυνάμεων ευνοϊκό προς την αλλαγή. Κατάλαβε ότι για να καταστεί δυνατό στο μέλλον αυτό που φαίνεται αδύνατο σήμερα, είναι απαραίτητο να αλλάξει ο συσχετισμός των δυνάμεων σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο. Όλα αυτά τα χρόνια της διακυβέρνησής του, εργάστηκε αριστοτεχνικά για να επιτευχθεί αυτό, γνωρίζοντας ότι για τον σκοπό της οικοδόμησης της πολιτικής εξουσίας, οι συμφωνίες στην κορυφή, στα επίπεδα της ηγεσίας δεν επαρκούν, το πιο σημαντικό πράγμα είναι να οικοδομήσουμε μια κοινωνική δύναμη.

Η Μάρτα Χάρνεκερ είναι Χιλιανή συγγραφέας και μαρξίστρια, με πλήθος αναλύσεων της εμπειρίας του κοινωνικού μετασχηματισμού στην Λατινική Αμερική

(*) Ο Χοσέ Κάρλος Μαριατέγκουι, ήταν περουβιανός δημοσιογράφος, πολιτικός φιλόσοφος και ακτιβιστής. Θεωρείται από τους πλέον σημαντικούς μαρξιστές της Λατινικής Αμερικής στον 20ο αιώνα, και πίστευε ότι η σοσιαλιστική επανάσταση στην Λατινική Αμερική πρέπει να βασιστεί στις τοπικές συνθήκες και πρακτικές.

Μετάφραση: Δημήτρης Γκιβίσης

Πηγή: zcommunications.org