Τι είναι κομμουνιστής σήμερα;

του Δημήτρη Καζάκη

Πρόσφατα με ρώτησε ένας νεαρός συναγωνιστής: «Καλά ρε Δημήτρη, λες ότι είσαι κομμουνιστής. Πολύ το λένε στο ΚΚΕ κι αλλού, αλλά ξέρω ότι εσύ δεν είσαι σαν κι αυτούς. Τι σημαίνει, εν τέλει, κομμουνιστής για σένα;» Απαντώντας στην ερώτηση αυτή όσο πιο σύντομα μπορώ, θα έλεγα τα εξής:

Ο κομμουνιστής είναι το ιστορικό προϊόν της βαθύτερης ανάγκης της κοινωνίας να απαλλαγεί από την βαρβαρότητα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και των ιστορικών της συνεπειών. Σε κάθε ιστορική εποχή, οι ιδέες των κομμουνιστών εμφανίζονταν διαφορετικά. Τα πολύ παλιά χρόνια φορούσαν τον μανδύα των θρησκευτικών αιρέσεων που απαιτούσαν την επιστροφή στα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού, στην κοινοκτημοσύνη των επισκοπικών κοινοτήτων του πρώτου αιώνα.

Αργότερα, όταν ο κόσμος ψηλαφούσε την έξοδό του από τον μεσαίωνα, ο κομμουνισμός ήταν το καταφύγιο του ελεύθερου διανοητή που αναζητούσε την δική του τέλεια κοινωνία, την δική του ουτοπία. Ο Τόμας Μορ, ο Καμπανέλα και άλλοι αποτελούσαν από την μια την πιο χαρακτηριστική του έκφραση και ο Τόμας Μύντζερ και οι αναβαπτιστές ως κίνημα την πιο χαρακτηριστική ιστορική εκδήλωση κοινωνικής εξέγερσης με κομμουνιστικά προτάγματα στο έβγα του μεσαίωνα. Όταν εισέβαλε το εμπόριο σαν καθοριστικός ρυθμιστής των κοινωνιών και μετέτρεψε σχεδόν όλες τις κοινωνικές σχέσεις σε αντικείμενο δούναι-λαβείν, σε διαδικασία πλουτισμού, τότε ο κομμουνισμός μετατράπηκε σε πολεμική κραυγή. Πολεμική κραυγή των "ξεβράκωτων", των εξαθλιωμένων θυμάτων αυτής της νέας κατάστασης. Μια πολεμική κραυγή που δεν ακούστηκε μόνο στα οδοφράγματα και στις απανωτές κοινωνικές εξεγέρσεις, αλλά και στα γραπτά μιας ανελέητης σε βάθος και έκταση κριτικής της νέας πραγματικότητας.

Όταν με την επικράτηση της βιομηχανίας αναδείχθηκε το προλεταριάτο και φάνηκε από την πρώτη στιγμή η δυνατότητά του να συγκροτηθεί σε τάξη, τότε δημιουργήθηκαν οι ιδανικές συνθήκες για μια νέα σύγχρονη εκδοχή ενός μάχιμου κομμουνισμού, του επιστημονικού. Ο ιδρυτές του, Μαρξ και Ένγκελς, κατέκτησαν τις επιστημονικές γνώσεις της εποχής τους για να δώσουν στην εργατική τάξη ένα όπλο ακριβείας, μια ειδική επιστήμη, την επιστήμη της ταξικής πάλης.

Αυτή η επιστήμη βασιζόταν στην εκτίμηση, πρώτο, ότι η εργατική τάξη για να συγκροτηθεί σε τάξη χρειάζεται την δική της πανεθνική οργάνωση σε κοινωνικό (συνδικάτα) και πολιτικό επίπεδο (κόμμα). Δεύτερο, ότι από την στιγμή που συγκροτηθεί σε τάξη μπορεί να διεκδικήσει την ηγεμονία του λαού και του έθνους ανάγοντας τα ταξικά της συμφέροντα σε γενικά συμφέροντα της κοινωνίας. Τρίτο, ότι η εργατική τάξη με τον υπόλοιπο λαό πρέπει και μπορούν να κατακτήσουν την ανεξαρτησία στον τρόπο σκέψης και δράσης του έναντι της κυρίαρχης ιδεολογία και πολιτικής. Τέταρτο, η εξουσία της εργατικής τάξης δεν είναι τίποτε άλλο παρά η χαμένη ευκαιρία για ολοκληρωτική επικράτηση της δημοκρατίας με σκοπό να ξεκινήσει η απονέκρωση του κράτους ως εκπροσώπου της κοινωνίας πάνω από αυτή την ίδια την κοινωνία.

Οι Μαρξ Ένγκελς έγραψαν το Μανιφέστο για ένα Κόμμα (Κομμουνιστικό Κόμμα) που δεν πίστευαν ότι πρέπει να υφίσταται ανεξάρτητο, δηλαδή έξω από τον τρόπο που οργανώνεται η ίδια η εργατική τάξη στην πράξη και στην βάση των πολιτικών προταγμάτων που η ίδια η ταξική πάλη έχει αναδείξει ως κορυφαία. Έτσι οι κομμουνιστές εκείνη την εποχή ήταν υποχρεωμένοι να ανήκουν στο Δημοκρατικό Κόμμα που είχε την οργανωμένη εργατική τάξη της εποχής του και πρότασσε την κατάκτηση της δημοκρατίας ως κεντρικό του στόχο. Με άλλα λόγια οι κομμουνιστές που ακολουθούσαν τις επιταγές της επιστήμης της ταξικής πάλης, αποδεικνύονταν χρήσιμοι στην εργατική τάξη όχι στη βάση των γενικών τους κομμουνιστικών διακηρύξεων, αλλά στην καθημερινή πάλη για την δική της οργάνωση και την κατάκτηση από αυτή την ίδια της δημοκρατίας.

Γι' αυτό και ο Ένγκελς έλεγε τότε ότι ο κομμουνιστής στις μέρες μας είναι πρώτα και κύρια δημοκράτης. Ο κομμουνιστής λοιπόν δεν είναι εκείνος που μένει πιστός στο κόμμα του. Ούτε ξεχωρίζει από την ιδεολογική καθαρότητα των λόγων του. Δεν είναι κομουνιστής αυτός που μένει πιστός στο κόμμα του και φροντίζει πάντα να τονίζει την ιδεολογική του καθαρότητα. Δεν είναι κομμουνιστής τουλάχιστον με τους όρους της επιστήμης της ταξικής πάλης που εισήγαγε και ίδρυσε ο Μαρξ. Τέτοιους κομμουνιστές θα βρεις μόνο στο θεολογικό παρελθόν της κοινωνίας. 

Κομμουνιστής είναι εκείνος που μένει πάντα πιστός στην εργατική τάξη και στον λαό, ενώ ο κομμουνισμός του δεν είναι συνταγές για τα μαγειρεία του μέλλοντος, αλλά το κίνημα της αληθινής εργατικής τάξης ενάντια σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης και καταπίεσης, όπως έγραφαν από την εποχή της Γερμανικής Ιδεολογίας οι Μαρξ-Ένγκελς.

Επομένως, ένας αληθινός - με την επιστημονική έννοια του όρου - κομμουνιστής σήμερα δεν μπορεί παρά να ξεφορτωθεί μια ώρα αρχύτερα το κόμμα του που η ίδια η ιστορία το ξέβρασε, που η ίδια η εργατική τάξη το αποστρέφεται και που στην πράξη, όπως και στην ιδεολογία λειτουργεί ως κρατικοδίαιτος εκφραστής του κοινωνικού περιθωρίου με όλες τις τραγικές συνέπειες για τον αγώνα του λαού. Ο κομμουνιστής, που εμφορείται από την επιστήμη της ταξικής πάλης, δεν μπορεί να είναι ή να λειτουργεί ως Ιεχωβάς αναμένοντας πότε με χρόνια με καιρούς θα αναγεννηθεί το Κόμμα, που πάντα το αποδίδει με το "κ" κεφαλαίο, λες και πρόκειται για μεταφυσική ή θεολογική έννοια. Την αφοσίωσή του την οφείλει στην εργατική τάξη και στον λαό.

Εκεί θα δοκιμαστεί και θα αποδείξει την χρησιμότητά του. Αν μπορεί άμεσα στο επίπεδο της πράξης, αλλά και της θεωρίας, να βοηθήσει καταλυτικά τους ίδιους τους εργάτες, αλλά και τον λαό, όχι μόνο στον αγώνα τους, αλλά και στην δική τους αυτοτελή, ανεξάρτητη κινηματική και πολιτική οργάνωση. Μόνο αυτή την έννοια του κόμματος υπερασπίζεται ο κομμουνιστής και καμιά άλλη. Και σε καμιά περίπτωση ένα κόμμα που θεωρεί τον εαυτό του αναγκαίο, επειδή δήθεν η εργατική τάξη και ο λαός είναι ανίκανοι για ανεξάρτητη πολιτική έκφραση και δράση.

Να γιατί πιστεύω ότι το ΚΚΕ έχει χάσει κάθε ιστορική αξία σήμερα ως κομμουνιστικό κόμμα από την σκοπιά της εργατικής τάξης και του λαού. Αποτελεί το ερείπιο μιας άλλης ιστορικής εποχής, ένα σκιάχτρο του παλιού εαυτού του που χρησιμεύει στην άρχουσα τάξη για να τρομάζει την κοινωνία και να ξεφτιλίζει στα μάτια του εργαζόμενου ακόμη και την ίδια την έννοια του κόμματος της εργατικής τάξης. Γι’ αυτό και το σημερινό καθεστώς εξακολουθεί να το συντηρεί. Όπως άλλωστε συνέβη με πολλά κόμματα που άντλησαν τις απαρχές τους από την επιστήμη της ταξικής πάλης του Μαρξ. Τίποτε δεν είναι αιώνιο και τίποτε δεν μπορεί να επαναληφθεί στην ιστορία αυτούσιο, παρά μόνο ως καρικατούρα, ως φάρσα. Όπως θα συμβεί με όλους εκείνους που θα προσπαθήσουν μάταια να δημιουργήσουν ένα νέο, καλύτερο ΚΚΕ. Είναι καταδικασμένοι από τώρα να γίνουν αυτό που έλεγε ο Γκράμσι: εκτελεστές αποτυχημένων εκτρώσεων, υποκείμενοι στον ποινικό κώδικα της ιστορίας.

Ο αληθινός κομμουνιστής σήμερα – τουλάχιστον εκείνος με την έννοια που του έδιναν οι ιδρυτές του επιστημονικού κομμουνισμού – δεν θα τον βρεις στα διάφορα κομματικά σουαρέ της αριστεράς. Δεν πρόκειται να τον βρεις μέσα στις γραμμές του ΚΚΕ να αποδέχεται την δική του προσωπική ταπείνωση και την μετατροπή του σε κοινό χούλιγκαν, υπό την δικτατορία της πιο ανάξιας και ύποπτης ηγεσίας που έχει υπάρξει σ’ ολόκληρη την ιστορία αυτού του κόμματος. Δεν πρόκειται να τον βρεις σε ομάδες και ομίλους θεωρητικής ενόρασης. Ο κομμουνιστής, ο αληθινός κομμουνιστής γνωρίζει πολύ καλά πώς η θεωρία που θεμελιώνεται στην επιστήμη γεννιέται μέσα από την ταξική πάλη, μέσα από την άμεση εμπλοκή σ’ αυτήν. Δεν υπάρχει θεωρία που να υπηρετεί την επιστήμη της ταξικής πάλης, η οποία μπορεί να γεννηθεί στα θεωρία ή στις κερκίδες από απλούς θεατές των εξελίξεων.

Τον αληθινό κομμουνιστή σήμερα θα τον βρεις μέσα στην καρδιά της μάχης, στον αγώνα των κινημάτων αυτοοργάνωσης του λαού και προπαντός μέσα στα μέτωπα λαϊκής και εθνικής ενότητας – όπως είναι σήμερα μόνο το ΕΠΑΜ - στην ίδια την πάλη για την δημοκρατία. Ο αληθινός κομμουνιστής δεν είναι ιεροκήρυκας, ούτε ιερομάντης για να τον νοιάζει ο προσηλυτισμός στο δικό του δόγμα. Παλεύει για να υπάρξει αληθινή δημοκρατία όπου ο λαός να εκφράζεται και να δρα απολύτως ελεύθερα. Παλεύει για την ελευθερία του ίδιου του λαού να καθορίζει ο ίδιος τις τύχες του και όχι κάποιος «πατερούλης» στο όνομά του. Κι αν δεν αποδείξει στα μάτια του ίδιου του λαού, στην ίδια την πράξη – ακόμη και με την ζωή του αν χρειαστεί – ότι είναι ο πιο συνεπής δημοκράτης που μπορεί να υπάρξει και στην ώρα του εθνικού κινδύνου είναι ο πιο συνεπής και αδάμαστος πατριώτης με την πιο μεστή λαϊκή έννοια που υπάρχει, τότε οφείλει να χαθεί μια για πάντα από το ιστορικό προσκήνιο. Να ποιος είναι ο αληθινός κομμουνιστής σήμερα.

Μόνο έτσι μπορεί να ξαναποκτήσει αληθινό νόημα, όχι για μια δράκα μυημένων επιπέδου μασονικής στοάς, αλλά μέσα στον ίδιο τον λαό ευρύτερα και πιο ειδικά στους εργαζόμενους, ή τόσο κατασυκοφαντημένη και απαξιωμένη ιστορική έννοια του κόμματος της εργατικής τάξης. Όλοι οι άλλοι που αυτολανσάρονται ως καθαρόαιμοι κομμουνιστές, ακόμη κι αν προσεύχονται στον Μαρξ, δεν ανήκουν παρά στην θεολογική παράδοση του κομμουνισμού που όταν επιβλήθηκε στην κοινωνία δυστυχώς γέννησε τέρατα.