Δ. Καζάκης: Όταν ο Π. Κανελλόπουλος ζητούσε την αναγνώριση του ΕΑΜ

του Δημήτρη Καζάκη

Κάποτε υπήρχαν δεξιοί που αντιλαμβάνονταν ότι δεν ήταν το ΕΑΜ που οδήγησε σε εθνικό διχασμό και εμφύλιο, αλλά ο διαρκής διωγμός του. Κάποτε υπήρχαν επιφανείς δεξιοί που ήξεραν να ξεχωρίζουν τις ιδεολογικές διαφορές ανάμεσα στους πατριώτες και σέβονταν τον πατριωτισμό του ΕΑΜ και των κομμουνιστών που πρωτοστάτησαν σ' αυτό.

Ένας από αυτούς ήταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος (1902-1986), λόγιος με εξαίρετο έργο, αλλά ταγμένος στην κυβέρνηση του Καΐρου κατά την διάρκεια του πολέμου. Το γεγονός αυτό τον έφερε σε σύγκρουση με το ΕΑΜ, ιδίως μετά την απελευθέρωση. Έγινε πρωθυπουργός δυο φορές. Τη πρώτη φορά το 1945 καθώς η χώρα σφάδαζε κάτω από την αρβύλα των Εγγλέζων, οι οποίοι την οδηγούσαν ολοταχώς προς τον εμφύλιο. Και την άλλη το 1967 ως αρχηγός της ΕΡΕ, λίγο πριν επιβληθεί η αμερικανοκίνητη χούντα. Μεταπολιτευτικά εξελέγη δύο φορές ανεξάρτητος βουλευτής συνεργαζόμενος με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας το 1977 και 1981.

Να πώς αυτός ο παραδοσιακός δεξιός και επιφανής λόγιος μίλησε στη Βουλή το 1981 με...

κυβέρνηση ΝΔ κατά τη διάρκεια συζήτησης πρότασης νόμου του ΚΚΕ για την αναγνώριση της εθνικής αντίστασης:

«Το ΕΑΜ ήταν η πιο μεγάλη οργάνωση, η μόνη μαζική οργάνωση. Απορώ, πώς είπε ο κ. Αβέρωφ, ότι το "ΕΑΜ δεν είχε εθνική δράση". Ποιοι είχαν τις πιο πολλές απώλειες; Το ΕΑΜ είχε τις μεγαλύτερες. Αυτό το κριτήριο είναι αρκετό... Το ΕΑΜ δεν ήταν, βέβαια, μόνο αντιστασιακή οργάνωση. Μα ποια από τις άλλες οργανώσεις ήταν μόνο αντιστασιακή; Άλλοι συνδέανε την αντίσταση με την επιστροφή του Γεωργίου Β΄. Άλλοι θέλαν μια κοινωνία δικαιότερη, στηριγμένη στην κοινωνική δικαιοσύνη, μια κοινωνία που αργότερα ονομάστηκε Λαϊκή Δημοκρατία. Δεν συμμερίζομαι αυτή την ιδεολογία, αλλά τη σέβομαι. Αυτό που υπάρχει στη Σοβιετική Ένωση, στη Βουλγαρία ή στην Τσεχοσλοβακία, κτλ., δεν είναι ολοκληρωτικό καθεστώς. Δεν έχει σχέση με τα καθεστώτα του Χίτλερ ή του Μουσολίνι. Ανταποκρίνεται σε μια ιστορική επιταγή, ενώ δεν ανταποκρινόταν σε κάτι τέτοιο ούτε το καθεστώς του Χίτλερ, ούτε το καθεστώς του Μουσολίνι... Τι έκαναν στα χρόνια της κατοχής οι αρχηγοί των μεγάλων κομμάτων και των "Λαϊκών" και των "Φιλελεύθερων"; Απέφυγαν κάθε ενέργεια. Δεν αγωνίστηκαν... Πώς να αρνηθώ, όμως, ότι το ΕΑΜ έκανε αντίσταση; Πώς να αρνηθώ την οργάνωση, που απέτρεψε την επιστράτευση; Πώς να αρνηθώ μια οργάνωση που είχε τόσους πολλούς νεκρούς. Δεν περιμένω από τη σημερινή κυβέρνηση να αναγνωρίσει την αντίσταση. Την καλώ, όμως, να τιμήσει τους νεκρούς και τις οικογένειές τους, να καταργήσει το νόμο του 1969, που αναγνώρισε σαν "αντίσταση" τα τάγματα ασφαλείας!» (Πρακτικά, Παρασκευή 26/6/1981).

Όταν ένα χρόνο αργότερα, στις 17 Αυγούστου 1982, η ελληνική Βουλή με νόμο του ΠΑΣΟΚ αναγνώριζε επιτέλους την εθνική αντίσταση και κυρίως το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, 38 ολόκληρα χρόνια μετά από την απελευθέρωση, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υπήρξε ο μοναδικός βουλευτής της Ν.Δ. που παρέμεινε στη αίθουσα του Κοινοβουλίου και ψήφισε υπέρ της κύρωσής του, τονίζοντας την ανάγκη για εθνική συμφιλίωση. Υπήρξαν κι άλλοι βουλευτές τότε της ΝΔ που διαφώνησαν δημόσια με τον εμφυλιοπολεμικό οίστρο του αρχηγού της Αβέρωφ, ο οποίος αποφάσισε να απέχει το κόμμα του από την διαδικασία φοβούμενος πολλές διαρροές υπέρ του νομοσχεδίου. Η ΝΔ έπρεπε να μείνει το κόμμα των δοσιλόγων της κατοχής και των γόνων τους που συνεχίζουν έως σήμερα να την ελέγχουν.

Σήμερα ζούμε μια ολική επαναφορά στο εμφυλιοπολεμικό παρελθόν. Με κραυγαλέους δοσίλογους στην διακυβέρνηση της χώρας θα πρέπει να ξεχαστεί ότι ο αληθινός πατριωτισμός, η ανάγκη υπεράσπισης της πατρίδας εναντίον του κατοχικού ζυγού, μπορεί να ενώσει πέρα και πάνω από ιδεολογικές διαφορές. Μπορεί να ενώσει δεξιούς και αριστερούς, όπως έγινε και τότε με το ΕΑΜ.