Α. Χατζηστεφάνου: Οι πάροχοι των τάξεων

του Άρη Χατζηστεφάνου

Φανταστείτε δυο Ι.Χ. αυτοκίνητα που μεταφέρουν δυο πολιτικούς σε προεκλογικές τους συγκεντρώσεις αλλά και δυο φορτηγά που μεταφέρουν τρόφιμα από διαφορετικούς παραγωγούς σε μια κοινή αγορά. Η ταχύτητα με την οποία κινούντα τα δυο Ι.Χ. αλλά και τα δυο φορτηγά δεν εξαρτάται από την ιπποδύναμη των αυτοκινήτων ή από τις ικανότητες των οδηγών αλλά από την ταχύτητα με την οποία τους επιτρέπει να κυκλοφορούν στο εθνικό δίκτυο ο εργολάβος που έφτιαξε το δρόμο. Αν διαφωνεί με τον έναν πολιτικό μπορεί αν του επιβάλλει να οδηγεί σε χαμηλότερη ταχύτητα ενώ αν το ένα φορτηγό έχει να πληρώσει περισσότερα διόδια μπορεί να αυξήσει την ταχύτητά του. Είναι δεδομένο ότι ο πολιτικός που δεν τα πηγαίνει καλά με τον εργολάβο και ο φτωχότερος οδηγός φορτηγού θα φτάσουν με καθυστέρηση στους ψηφοφόρους και τους πελάτες του αφήνοντας στους δυο άλλους ένα τρομακτικό πλεονέκτημα. Και όλα αυτά σε έναν αυτοκινητόδρομο ο οποίος εν πολλοίς κατασκευάστηκε με χρήματα των φορολογούμενων και η πρόσβαση σε αυτόν θα έπρεπε να αποτελεί δικαίωμα όλων των πολιτών.

Αυτό που φαίνεται όμως αδιανόητο για ένα αυτοκινητόδρομο πρόκειται να συμβεί σε μερικούς μήνες στην αμερικανική λεωφόρο των πληροφοριών και ίσως σύντομα σε ολόκληρο το Ίντερνετ.

Σύμφωνα με πρόταση νόμου που επεξεργάζεται η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών των ΗΠΑ, μεγάλες εταιρείες θα μπορούν να πληρώνουν τους παρόχους Ίντερνετ ώστε να τους δίνουν προνομιακή πρόσβαση στα δίκτυά τους. Αυτό σημαίνει, παραδείγματος χάρη, ότι οι χρήστες του διαδικτύου θα μπορούν να βλέπουν ευκολότερα μια σελίδα μιας μεγάλης αμερικανικής επιχείρησης ή ενός μέσου ενημέρωσης απ’ ότι αυτή ενός μικρού ανταγωνιστή τους. Αν το Youtube πληρώσει περισσότερα χρήματα από κάποιον ανταγωνιστή του τα video του θα «κατεβαίνουν» ευκολότερα από τους χρήστες και συνεπώς θα εμφανίζονται και υψηλότερα στα αποτελέσματα των μηχανών αναζήτησης. Μια πρώτη επίπτωση αυτής της αλλαγής, η οποία απειλεί να αλλάξει δομικά το χαρακτήρα του διαδικτύου, είναι ότι το ποιες πληροφορίες θα φτάνουν στους «παροικούντες το διαδίκτυο» δεν θα εξαρτάται από την ποιότητα του περιεχομένου αλλά από τα χρήματα που έχει πληρώσει κάποιος για να εξασφαλίσει προνομιακή πρόσβαση στα δίκτυα. Ακόμη και ένα αποκαλυπτικό βίντεο ή μια είδηση που προέρχεται από κάποια εναλλακτική πηγή ενημέρωσης μπορεί να εξαφανίζεται από τις πρώτες θέσεις, καθώς εκεί θα κυριαρχούν οι πληροφορίες των μεγάλων εταιρειών και των δικτύων ενημέρωσης που μπορούν να πληρώσουν για να προωθήσουν καλύτερα τις πληροφορίες τους. Σε έναν κόσμο όπου τα πάντα κρίνονται από την ταχύτητα πρόσβασης σε συγκεκριμένες πληροφορίες ένας πάροχος δεν θα χρειάζεται να εξαφανίζει ολοκληρωτικά μια πληροφορία – αρκεί να την κάνει τόσο δύσκολα προσβάσιμη ώστε όλοι θα αναζητήσουν αλλού τις πηγές ενημέρωσής τους.

Οι νέες προτάσεις ουσιαστικά ακυρώνουν τη νομική αρχή της «ίσης πρόσβασης», που ισχύει στις ΗΠΑ και η οποία εξασφάλιζε σε όλους τους πολίτες ίδια δικαιώματα στη χρήση βασικών υπηρεσιών και υποδομών. Η αρχή της ίσης πρόσβασης απαγόρευε σε εταιρείες να δίνουν οποιαδήποτε προνόμια σε συγκεκριμένους πελάτες που θα ήθελαν να χρησιμοποιήσουν, παραδείγματος χάριν το τηλεφωνικό δίκτυο ή έναν αυτοκινητόδρομο.

Προφανώς ακόμη και σε αυτές τις βασικές υποδομές ή πρόσβαση κάθε ατόμου διέφερε πρακτικά ανάλογα με την ιπποδύναμη του αυτοκινήτου του, την ποιότητα του τηλεφώνου που χρησιμοποιούσε κ.ο.κ. Σε καμία περίπτωση όμως η ίδια η κυβέρνηση δεν έδινε σε συγκεκριμένες εταιρείες το δικαίωμα να καθορίζουν αυτές την πρόσβαση των πολιτών στα δίκτυα και τις υποδομές.

Τον ασκό του Αιόλου για τις ιστορικές αυτές εξελίξεις στον χώρο του διαδικτύου άνοιξε πριν από μερικές εβδομάδες το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ ακυρώνονοντας νομοθεσία η οποία απαγόρευε στους μεγάλους παρόχους να διακόπτουν ή να επιβραδύνουν την ταχύτητα συγκεκριμένων συνδέσεων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι στο εξής όχι μόνο οι μεγάλες εταιρείες θα πληρώνουν για να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στα δίκτυα αλλά ότι οι πάροχοι θα μπορούν ακόμη και να «φρενάρουν» συγκεκριμένες ιστοσελίδες γιατί διαφωνούν, για διάφορους λόγους με το περιεχόμενό τους. Αν όμως σήμερα αυτή η «φραγή» στη μετάδοση πληροφοριών γίνεται κυρίως για εμπορικούς λόγους, ποιος μπορεί αν εξασφαλίσει ότι αύριο οι πάροχοι δεν θα αποφασίζουν να «φιμώνουν» ολοκληρωτικά ιστοσελίδες με καθαρά πολιτικά κριτήρια. Ήδη η αμερικανική κυβέρνηση έχει παρέμβει στο παρελθόν στη λειτουργία υπηρεσιών του διαδικτύου όπως το Youtube και το Twitter όταν ήθελε να εξασφαλίσει ότι χρήστες από το Ιράν και άλλα αντιαμερικανικά καθεστώτα θα είχαν αδιάλειπτη πρόσβαση σε συγκεκριμένα βίντεο και πληροφορίες.

Αν και το ακριβές περιεχόμενο των νέων ρυθμίσεων δεν έχει ξεκαθαρίσει πλήρως, είναι σαφές ότι η νέα νομοθεσία, αν ψηφιστεί, θα αποτυπώνει τις τάσεις δημιουργίας μονοπωλίων στο χώρο της υψηλής τεχνολογίας και της παραγωγής περιεχομένου στο διαδίκτυο. Παράλληλα θα δίνει τη χαριστική βολή στους μικρότερους παίκτες της αγοράς αλλά ακόμη και στην δυνατότητα της κοινωνίας των πολιτών να εκφράζεται επί ίσοις όροις στο διαδίκτυο. Ήδη, ύστερα από τουλάχιστον δυο δεκαετίες συνεχών συγχωνεύσεων η παραγωγοί διαδικτυακού περιεχομένου στο Ιντερνετ έχουν συγκεντρωθεί σε ελάχιστες εταιρείες. Ήδη ο κολοσσός Comcast-NBC-Universal αποτελεί τη μεγαλύτερη εταιρεία τηλεπικοινωνιών και δημιουργίας περιεχομένου στον πλανήτη ελέγχοντας τόσο τις φυσικές υποδομές των δικτύων όσο και τεράστιο όγκο πληροφοριών που διακινείται από αυτά. Αν μάλιστα η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δώσει, όπως αναμένεται τις επόμενες εβδομάδες, το πράσινο φως στην Comcast να εξαγοράσει την Time Warner, το 38% όλων των καλωδιακών δικτύων στις ΗΠΑ θα ελέγχεται από αυτό το νέο Γολιάθ των τηλεπικοινωνιών. Πρόκειται, εν πολλοίς, για τις ίδιες εταιρείες, που όπως αποκάλυψε ο Έντουαρντ Σνόουντεν βοήθησαν έμπρακτα αμερικανικές υπηρεσίες όπως η NSA να στήσουν το γιγαντιαίο δίκτυο παρακολουθήσεων όχι μόνο στο εσωτερικό των ΗΠΑ αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Σε βάθος χρόνου πάντως οι νέες ρυθμίσεις μπορεί να αποδειχθούν καταστροφικές ακόμη και για το κυρίαρχο οικονομικό σύστημα που τις προωθεί. Η απόλυτη επικράτηση των μεγάλων εταιρειών είναι βέβαιο ότι θα εξανεμίσει κάθε καινοτομία η οποία δεν προέρχεται απευθείας από τα δικά τους τμήματα έρευνας και ανάπτυξης. Ακόμη και το ψευδεπίγραφο σύγχρονο «αμερικανικό όνειρο» της υψηλής τεχνολογίας, όπου ένας πιτσιρικάς μπορούσε να φτιάξει στο γκαράζ του σπιτιού μια εφαρμογή που θα έφερνε επανάσταση στο χώρο των υπολογιστών και του διαδικτύου, δεν έχει κανένα μέλλον αφού αυτή η καινοτομία θα μένει άγνωστη στο ευρύ κοινό αν δεν ελέγχεται από κάποια μεγάλη εταιρεία.

Σε τελική ανάλυση των Ίντερνετ όπως το γνωρίσαμε τις δυο τελευταίες δεκαετίες, σαν ένα χώρο ελεύθερης διακίνησης πληροφοριών, θα αρχίσει να θυμίζει όλο και περισσότερο την αμερικανική καλωδιακή τηλεόραση, όπου συγκεκριμένες εταιρείες προωθούν το πρόγραμμά τους μέσα από προκαθορισμένα κανάλια.

Άρης Χατζηστεφάνου

ΕΠΙΚΑΙΡΑ Μαϊος 2014