Κ. Λαπαβίτσας: το Οικονομικό Υπόβαθρο της Πολιτικής Αναταραχής

Του Κ.ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ*

Ήταν βαθύτατη η πολιτική αναταραχή που προέκυψε το Σεπτέμβριο, αν και η πορεία της αποδείχτηκε απρόβλεπτη. Η ίδια όμως η αναταραχή ήταν απολύτως προβλέψιμη, αρκεί κανείς να μην έκλεινε τα μάτια του στις εξαιρετικά τεταμένες κοινωνικές συνθήκες που έχουν από καιρό φέρει την πολιτική ζωή σε κατάσταση ανωμαλίας. Η ομαλότητα που διακηρύσσει ο κ. Σαμαράς δεν υπάρχει, ούτε και θα επιστρέψει εύκολα. Στη ρίζα της αναταραχής είναι η οικονομική καταστροφή που έχουν προκαλέσει τα Μνημόνια.

Μια εικόνα, χίλιες λέξεις, κατά το γνωστό απόφθεγμα. Κοιτάξτε λοιπόν το διάγραμμα που δείχνει τη μεταβολή των μισθών στην ελληνική οικονομία συνολικά. Βασίζεται σε στοιχεία που μόλις έδωσε στη δημοσιότητα η Ελληνική Στατιστική Αρχή, τα οποία αναφέρονται στο δεύτερο τρίμηνο κάθε έτους και είναι εποχικά διορθωμένα.

Το 2007 και το 2008 οι μισθοί ανέβηκαν αρκετά. Ήταν η εποχή των οικονομικών θριάμβων εντός του ευρώ, του φθηνού δανεισμού, της πλαστής ευημερίας, όταν χάθηκε ο έλεγχος από πλευράς ιθυνόντων.Ακολούθησαν δύο χρόνια ουσιαστικής στασιμότητας, το 2009 και 2010, καθώς η παγκόσμια οικονομία πέρασε σε ύφεση και η κρίση της Ευρωζώνης άρχισε να θεριεύει.

Και μετά ήρθε η μνημονιακή καταστροφή. Οι συνολικοί μισθοί έπεσαν περίπου 20% το 2011-13 και η πτωτική τάση τους παραμένει εντονότατη και σήμερα. Η μισθολογική κατάρρευση ήταν φυσικά δημιούργημα των Μνημονίων με στόχο να ανέβει η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Πίσω από την κατάρρευση βρίσκεται η τεράστια ανεργία.

Μια μείωση μισθών τέτοιου μεγέθους φέρνει κατακλυσμό στη ζωή των νοικοκυριών γιατί τσακίζει το διαθέσιμο εισόδημα. Επιπλέον, τα δάνεια που είχαν προηγουμένως πάρει γίνονται βρόχος στο λαιμό τους,χωρίς να φταίνε οι δανειζόμενοι. Πολύ φυσιολογικά η κατανάλωση υποχωρεί συνεχώς (το δεύτερο τρίμηνο του 2013 η μείωση ήταν 6,3%), ενώ συσσωρεύονται τα επισφαλή δάνεια και οι τράπεζες διακόπτουν τη ροή νέων πιστώσεων. Άρα η ύφεση βαθαίνει και η ανεργία αυξάνεται.

Θα μου πείτε, μα αφού έπεσαν οι μισθοί, δεν θα επενδύσουν περισσότερο οι κεφαλαιούχοι και δεν θα αυξηθούν οι εξαγωγές; Δεν υπάρχει απολύτως καμία βεβαιότητα γι’ αυτό. Οι επενδύσεις εξαρτώνται από πολλούς και απρόβλεπτους παράγοντες, όχι μόνο τους μισθούς. Στην Ελλάδα της ύφεσης, της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας, έχουμε επενδυτική κατάρρευση που δε δείχνει σημεία αντιστροφής. Το δεύτερο τρίμηνο του 2013 οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 11%. Όσο για τις εξαγωγές, για τις οποίες τόσα ακούστηκαν, έχουν ελάχιστο δυναμισμό γιατί η ευρωπαϊκή οικονομία παραδέρνει και το ευρώ είναι πολύ ακριβό.

Αν λοιπόν παραβλέψει κανείς τη μόνιμη αισιοδοξία του κ. Στουρνάρα και τις χαρούμενες εκθέσεις των τραπεζικών ερευνητών, η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. 

Η ανάκαμψη, όταν θα έρθει, θα είναι αργή και ασταθής. Για τους καθημερινούς ανθρώπους αυτό μεταφράζεται σε ανεργία, πτώση της κατανάλωσης, φόρους, αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας. Καταλύονται οι όροι της καθημερινής ζωής.

Δεν υπάρχει σύγχρονη αναπτυγμένη κοινωνία που θα είχε σηκώσει τέτοια πτώση των μισθών χωρίς εντονότατες κοινωνικές και πολιτικές παρενέργειες. Είναι επόμενο τα λαϊκά στρώματα να αναζητήσουν δραστικές λύσεις. Θα μου πείτε, αρκεί αυτό για την εμφάνιση του φασισμού; Όχι βέβαια. Πρέπει κανείς να συνυπολογίσει τη μεταναστευτική έκρηξη χωρίς σχέδιο, την καταρράκωση των αξιών, τη διαφθορά, την αίσθηση εθνικής ταπείνωσης και πολλά άλλα. Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως ότι το πρόβλημα ξεκινάει από την απελπισία που φέρνει η συντριβή του εισοδήματος και από την ασφυξία που πνίγει τη ζωή των εργαζομένων.

Το 2010, όταν η Ελλάδα έπρεπε να διαλέξει, οι υπέρμαχοι της ‘εσωτερικής υποτίμησης’ και της παραμονής στο ευρώ αρνήθηκαν πεισματικά να αναγνωρίσουν τον κίνδυνο. Σήμερα η κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με τα επίχειρα του ιστορικού αυτού σφάλματος.

*Δημοσιεύθηκε στην «Ελευθεροτυπία» της Κυριακής 6 Οκτωβρίου 2013