Βρετανία: Ατομισμός, Tesco και “επιδοτούμενοι τεμπέληδες” (;)

Πηγή: www.tvxs.gr

Ταράχτηκε η... φλεγματική Βρετανία. Μια ματιά εκ των έσω πίσω από τα επεισόδια και τις επίσημες πολιτικές θέσεις.

Από το Λονδίνο, Ηλίας Παπαδόπουλος

Μετά τον πυροβολισμό και θάνατο του Mark Duggan κατά τη διάρκεια επιχείρησης της αστυνομίας στην περιοχή Tottenham του Λονδίνου στις 4 Αυγούστου, η πρωτεύουσα της Γηραιάς Αλβιώνος, αλλά και άλλα μεγάλα αστικά κέντρα, παραδόθηκαν σε ένα τριήμερο λεηλασιών. Η πολιτική ηγεσία επέστρεψε άρον άρον από τις διακοπές της: ο πρωθυπουργός, David Cameron, η υπουργός Εσωτερικών, Theresa May, ο δήμαρχος του Λονδίνου, Boris Johnson. Και μαζί μ' αυτούς, οι εξηγήσεις για το πρωτόγνωρο φαινόμενο έδιναν κι έπαιρναν στα μίντια και σε όλο το πολιτικό φάσμα.

Ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε τις λεηλασίες “ξεκάθαρη εγκληματικότητα” (“criminality, pure and simple ”). Και αρκετοί έσπευσαν να μιλήσουν για τη βία ως προϊόν άνεργων αντικοινωνικών, που ζουν από επιδόματα των σκληρά εργαζόμενων και δεν έχουν σεβασμό για την ιδιωτική περιουσία (γιατί φυσικά η ιδιωτική περιουσία είναι πάνω απ' όλα...). H άλλη πλευρά αυτόματα μίλησε γιαπερικοπές, φτώχεια και ρατσισμό . Αν και προσωπικά τείνω προς υιοθέτηση αυτής της κατηγορίας εξηγήσεων, ας επιχειρήσουμε μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση των γεγονότων και ένα σχόλιο πάνω στην νοοτροπία της βρετανικής κοινωνίας: Σίγουρα η αστυνομία βρέθηκε απροετοίμαστη και κατέληξε να παίζει κλεφτοπόλεμο ανά το Λονδίνο με ομάδες που εμφανίζονταν, λεηλατούσαν και εξαφανίζονταν για να επανεμφανιστούν αλλού . Και σίγουρα η αδυναμία περιορισμού των επεισοδίων οδήγησε σε αποθράσυνση των συμμετεχόντων.

Σίγουρα τα γεγονότα ξεκίνησαν σε πιο υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης. Αλλά το εντυπωσιακό είναι ότι οι στόχοι των λεηλασιών, τουλάχιστον όσον αφορά τις μεγάλες αλυσίδες, δεν ήταν καταστήματα ειδών πολυτελείας. Επρόκειτο κυρίως για νέους που έβγαιναν από καταστήματα φορτωμένοι αθλητικά παπούτσια και T-shirts, που έμπαιναν στα McDonald's για να πάρουν μπέργκερς και επιτίθεντο σε παραρτήματα των σούπερ μάρκετ Tesco. Αυτή η ιδιοτυπία, μειώνει, κατ' εμέ, το πολιτικό στοιχείο των αναταραχών και αυξάνει το κοινωνικό. Με απλά λόγια, είδαμε νέους ανθρώπους, ακόμα και έφηβους, να παρανομούν για να αποκτήσουν πράγματα που η κοινωνία δεν θεωρεί καν είδη πολυτελείας (και όντως, τα McDonald's αποτελούν την πλέον οικονομική λύση για γρήγορο φαγητό και τα Tesco την προτιμώμενη επιλογή για τις αγορές των απανταχού φοιτητών). Τα κίνητρα δεν μοιάζουν να ήταν πολιτικά. Μια πιθανή εξήγηση: τα προϊόντα αυτά είναι, στα μάτια τους, πολύτιμα. Η οικονομία χώρου δεν επιτρέπει να ξεκινήσουμε εδώ μια αναλυτική συζήτηση για την ανισότητα στη Βρετανία, που παρουσιάζει σημαντική άνοδο και αναμένεται να προσεγγίσει τα επίπεδα της βικτωριανής Αγγλίας .

Θα ήθελα όμως να σταθώ στη συζήτηση που ξεκίνησε στην κοινωνία της χώρας με αφορμή τα επεισόδια. Η μικρή προσωπική εμπειρία μου και κάποια αναγνώσματα γύρω από το σύστημα πρόνοιας, δίνουν την εντύπωση μιας ιδιαίτερα ατομικιστικής νοοτροπίας. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, online δημοσκόπηση της εφημερίδας Daily Mail (που αποκαλείται ειρωνικά Daily “Hate” Mail), εφημερίδας ταμπλόιντ καθαρά του συντηρητικού χώρου, αλλά με τη δεύτερη μεγαλύτερη κυκλοφορία στη χώρα , δίνει 53% υπέρ και 47% κατά στο ερώτημα αν θα έπρεπε να αφαιρεθούν τα επιδόματα  από όσους συμμετείχαν στις λεηλασίες. Και μόνο ότι σημαντική μερίδα της χώρας έσπευσε να σκεφτεί κάτι τέτοιο, στην κυριολεξία ενώ τα επεισόδια βρίσκονταν ακόμα εν εξελίξει, έχει τη σημασία του. Το σύστημα πρόνοιας της Βρετανίας ουσιαστικά στιγματίζει όσους ζούνε με κρατικά επιδόματα, καθώς θεωρούνται εκμεταλλευτές της εργασίας των υπολοίπων. Ιδιαίτερα διαδεδομένη είναι η αντίληψη ότι όποιος είναι φτωχός, το αξίζει, επειδή είναι τεμπέλης και δεν προσπαθεί αρκετά. Για παράδειγμα, το ενοίκιο στις εργατικές κατοικίες υπολογίζεται βάσει του αριθμού των ενηλίκων μελών της οικογένειας, με τη λογική ότι από τη στιγμή που κάποιο μέλος ενηλικώνεται, έχει τη δυνατότητα να συνεισφέρει στο νοικοκυριό.

“Με τα λεφτά μου και τον παρά μου” λοιπόν, για να παραφράσω τη λαϊκή ρήση. Βλέποντας όμως ανθρώπους να λεηλατούν καταστήματα με είδη καθημερινής χρήσης, δεν μπορεί κανείς παρά να σκεφτεί ότι “υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας”. Το σίγουρο πάντως είναι ότι απαιτούνται προτάσεις πολύ πιο βαθιές από το να μιλά κανείς για αντικοινωνικούς, μηδενιστές ταραξίες, περικοπές στα επιδόματα, αγορά κανονιών νερού και είσοδο του στρατού για να επιβληθεί η τάξη. Γιατί, απ' ό,τι φαίνεται, αυτές οι “λύσεις” θα είναι μόνο προσωρινές και αμφίβολης αποτελεσματικότητας. Και το μόνο που θα φέρουν θα είναι ακόμα χειρότερα φαινόμενα βίας με την πρώτη αφορμή.