Πολιτικοί... υπάλληλοι

Του Δημήτρη Καζάκη,

Οικονομολόγου - Αναλυτή

Aν νομίζετε ότι η κρίση της ευρωζώνης βαθαίνει, τότε δεν ακούτε προσεκτικά την επίσημη ρητορική. Αν ανα­ρωτιέστε πώς γίνεται να ξεπεραστεί μια τόσο παρατεταμένη και βαθιά κρί­ση με έκτακτα μέτρα σαν την αγορά κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ ή τις πολιτικές λιτότητας που στραγγαλίζουν τις οικονομίες και τα νοικοκυριά, τότε κάνετε το μοιραίο λάθος να θεωρείτε ότι η επίσημη οικονομική και πολιτική προβληματική διακατέχεται από την κοινή λογική.

Δεν υπάρχει ίχνος όχι κοινής, αλλά ούτε καν τυπικής λογικής στον τρόπο που σκέφτονται και δρουν οι κυρίαρχοι κύκλοι. Υπάρχει μόνο το συμφέρον των αγορών, των τραπεζών και των άλλων χρηματοπιστωτικών κυκλωμάτων.

Δείτε τι έγινε τις τελευταίες τρεις εβδομάδες όπου οι χρηματαγορές φλέρταραν με το κραχ. Μέσα σ’ αυ­τό το διάστημα χάθηκε γύρω στο 12% της κεφαλαιοποίησης από τα μεγάλα χρηματιστήρια, το οποίο ισοδυναμεί με πάνω από το 10% του ετήσιου παγκό­σμιου ΑΕΠ. Τα κεφάλαια αυτά προτίμησαν να καταφύγουν σε«ασφαλείς» τοποθετήσεις, όπως είναι ο χρυσός, τα περιφερειακά νομίσματα, αλλά και τα παράγωγα ασφαλείας.

Με δεδομένο ότι οι παγκόσμιες επενδύσεις στην παραγωγή και το εμπόριο συνίστανται σε ποσοστό άνω του90% από εξαγορές και συγχωνεύ­σεις επιχειρήσεων που προωθούνται μέσω χρηματιστηρίου, τότε η μείωση αυτής της κεφαλαιοποίησης θα επι­βραδύνει ακόμη περισσότερο την επέ­κταση της αποκαλούμενηςπραγματι­κής οικονομίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλές χώ­ρες, συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας, οι δείκτες της παραγωγής και του εμπορίου αρχίζουν να εμφανίζουν αρνητικά πρόσημα. Αυτό στην πράξη σημαίνει παραπέρα εκτίναξη της ανεργίας και με δεδομένες τις πο­λιτικές λιτότητας, ακόμη μεγαλύτερη ανέχεια για τον εργαζόμενο πληθυσμό στην καρδιά των μητροπολιτικών κέ­ντρων της παγκόσμιας οικονομίας. Και φανταστείτε ότι η αναταραχή στις χρη­ματαγορές δεν έχει κοπάσει ακόμη. Ούτε το ενδεχόμενο ενός νέου παγκό­σμιου κραχ έχει αποσοβηθεί.

Κυρίαρχοι οι τραπεζίτες

Ποια ήταν η παρέμβαση των κυβερ­νήσεων και των κρατών σ’ αυτόν τον υποτροπιασμό της παγκόσμιας κρί­σης; Καμιά απολύτως. Ο πλανητάρχης Ομπάμα παρενέβη με δηλώσεις που ταιριάζουν σε δεκατριάχρονο Αμερικανάκι, ενώ οι πανίσχυροι Σαρκοζί και Μέρκελ ήταν άφαντοι. Μόλις την πε­ρασμένη Τρίτη εδέησαν να αναδυθούν στην επιφάνεια. Ο Κάμερον της Βρετανίας διακόπευε κάπου στην Τοσκά­νη κι αν δεν ήταν το κάψιμο του Λονδί­νου από τους πληβείους των γκέτο της απόλυτης φτώχειας, εκεί θα βρισκό­ταν ακόμη.

Αυτή η νέα υποτροπή της παγκόσμι­ας κρίσης μάς έφερε μπροστά σε δυο επίσημα δεδομένα: Αφενός μας επι­βεβαίωσε με τον πιο κατάφωρο τρόπο ότι οι πρωταγωνιστές στην παγκόσμια οικονομία δεν είναι τα κράτη, αλλά οι χρηματαγορές και οι βασικοί συντελε­στές τους. Αφετέρου οι κεντρικοί τραπεζίτες, και μάλιστα οι δυο ισχυρότε­ροι, ο Μπερνάνκι της αμερικανικής Fed και ο Τρισέ της ΕΚΤ, αναδείχθηκαν σεκυρίαρχους πολιτειακούς και πολιτι­κούς παράγοντες. Αυτοί πήραν όλες τις αποφάσεις, αυτοί έκαναν όλες τις πα­ρεμβάσεις, αυτοί προέβησαν σ’ όλες τις ουσιαστικές διακοινώσεις.

Το πολιτικό προσωπικό μόλις και με­τά βίας ακολούθησε στα χνάρια και τις κατευθύνσεις που οι κεντρικοί τραπε­ζίτες χάραξαν.

Ορισμένοι μίλησαν για κρίση της πο­λιτικής. Άλλοι για ανυπαρξία πολιτικής ηγεσίας. Η αλήθεια είναι ότι το μεταλ­λαγμένο είδος των πολιτικών που έχει γεννήσει η παγκοσμιοποίηση των αγο­ρών δεν κλωνοποιείται στη διακυβέρνηση κάθε κράτους για να σκέφτεται, αλλά για να ακολουθεί πιστά εντολές. Με το αζημίωτοβέβαια. Στο σημερινό σύστημα οικονομίας και πολιτικής δεν μπορούν να υπάρξουν αυτόφωτοι πο­λιτικοί, έστω και μέσα στα πλαίσια της κρατούσας κατάστασης. Ταιριάζουν μόνο απλοϊκοί από κάθε άποψη δια­χειριστές της εξουσίας, χωρίς κανενός είδους συνείδηση, εκτός από ένα αδί­στακτο πάθος για προσωπικό πλουτι­σμό και ανάδειξη στην πυραμίδα της «παγκόσμιας διακυβέρνησης».

Μια από τις πιο άθλιες παραλλαγές αυτού του μεταλλαγμένου είδους είναι οι εκπρόσωποι της επίσημης πολιτικής στην Ελλάδα. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η χώρα μας έχει το θλιβερό ιστορι­κό προνόμιο να διαθέτει το πιο εθελό­δουλο και ξεπουλημένο πολιτικό σύ­στημα. Όμως οι σημερινοί κρατούντες έχουνξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο τύπο γιά­πη βλαχοδήμαρχου, ο οποίος δεν έχει ούτε καν την αίσθηση ότι βρίσκεται στην κυβέρνηση για κάποιον άλλο λό­γο εκτός από το να υπηρετεί αλλότρια συμφέροντα και συμφωνίες.

Είδατε μήπως κανέναν από δαύτους να δηλώνουν έστω κάτι σοβαρό για τον υποτροπιασμό της κρίσης; Ούτε κατά προσέγγιση. Μάλιστα ο πρωθυπουρ­γός της χώρας βρίσκεται σε διακοπές κάτω από ισχυρή, όπως μαθαίνουμε, φρούρηση. Προφανώς για να προστα­τευθεί από τις εκδηλώσεις αγάπης του λαού προς το πρόσωπό του. Ενώ ο αντ’ αυτού, ο πιο χαρακτηριστικός τύπος Ιζνογκούντ της κυβέρνησης, ο αντιπρόε­δρος και υπουργός Οικονομικών κ. Βε­νιζέλος, ασχολείται αποκλειστικά με το πώς θα επιταχύνει ακόμη περισσότερο την υλοποίηση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει στο όνομα της χώρας. Έστω κι αν χρειαστεί να την οδηγήσει στην καταστροφή μια ώρα αρχύτερα.

Να πού είναι το χρήμα!

Από τα φερέφωνα της επίσημης προπαγάνδας μάθαμε τα εξής κατα­πληκτικά: «“Φέρτε τα λεφτά στην Ελ­λάδα για επενδύσεις”. Η κυβέρνηση καλεί τους Έλληνες επιχειρηματίες να ακολουθήσουν το παράδειγμα των Ιταλών. Αντί να “επενδύουν” σε σπίτια στο κέντρο του Λονδίνου και να γεμί­ζουν θυρίδες στην Ελβετία, τους ζητεί να στηρίξουν τη χειμαζόμενη από την ύφεση ελληνική οικονομία με παρα­γωγικές επενδύσεις. “Να έρθουν εδώ τα χρήματα” επαναλαμβάνει μονότο­να ο υπουργός Οικονομικών Ευ. Βενι­ζέλος και καλεί σε κινητοποίηση “για λόγους συμμετοχής στην εθνική προ­σπάθεια” τους επιχειρηματίες, τον ναυτιλιακό κόσμο και τον απόδημο Ελληνισμό» («Το Βήμα», 14.8).

Αφού ο κ. Βενιζέλος και η κυβέρ­νηση ενδιαφέρονται τόσο πολύ για να γυρίσουν τα χρήματα που βγήκαν έξω, τότε γιατί δεν ξεκινά με τους προστάτες της; Γιατί δεν ξεκινά με τη φορολο­γία στην πηγή τους όλων των κεφαλαί­ων που φεύγουν ή έφυγαν στο εξωτε­ρικό; Γιατί δεν επιβάλλει αυτή τη φο­ρολογία με συντελεστές αντίστοιχους της φορολογίας υψηλών εισοδημάτων, με αναδρομική ισχύ; Και μην μασάτε τοπαραμύθι ότι η κυβέρνηση δεν γνωρίζει ποιοι βγάζουν αυτά τα κεφάλαια στο εξωτερικό. Τα κεφάλαια αυτά βγαίνουν επίσημα μέσω των τραπεζών. Κι επο­μένως είναι πολύ εύκολο να βρεθούν ονόματα και εταιρείες που ασκούνται σ’ αυτού του είδους το άθλημα.

Τη δεκαετία 2000-2009 βγήκαν επί­σημα κεφάλαια από τη χώρα αξίας 252 δισ. ευρώ. Τι πλήρωσαν σε φόρους; Απολύτως τίποτε. Μόνο το 2010 και εν μέσω χρεοκοπίας, μνημονίων, φοροεπιδρομών και δραστικών περικοπών, βγήκαν άλλα 48 δισ. ευρώ επίσημα. Πόσο φορολογήθηκαν; Ούτε ευρώ. Στο πεντάμηνο Ιανουαρίου - Μαΐου 2011 βγήκαν επίσημα κεφάλαια της τάξης των 18,9 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 4,9 δισ. ευρώ βγήκαν με τη μορφή αμοιβών, μερισμάτων και κερδών στο εξω­τερικό. Ενώ άλλα13,9 δισ. ευρώ βγήκαν από τη χώρα έπειτα από ρευστοποίηση τίτλων του ελληνικού Δημοσίου (ομόλο­γα και έντοκα γραμμάτια) από ξένους επενδυτές. Δευτερευόντως ντόπιοι επενδυτές αύξησαν τις τοποθετήσεις τους σε παράγωγα του εξωτερικού κα­τά 614 εκατ. ευρώ. Μήπως πλήρωσαν τίποτε σε φόρους; Όχι βέβαια.

Ραγδαία πτώση

Όσο συνεχίζεται αυτή η αιμορραγία από την ελληνική οικονομία στον βωμό της ελευθερίας κίνησης του κεφαλαίου και του ευρώ, η ύφεση, που έχει μπει σε τερματικό στάδιο, είναι αδύνατον να αναχαιτιστεί ακόμη κι αν μηδενιστεί το δημόσιο χρέος της χώρας. Ας δούμε τα πιο πρόσφατα δεδομένα της. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε σταθερές τιμές 2000, κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2011 παρου­σίασε μείωση κατά 6,9% σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 2010. Το ύψος του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές 2000 κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2011 έχει υπο­χωρήσει πλέον στο επίπεδο του πρώ­του τριμήνου του 2006! Με άλλα λόγια η ελληνική οικονομία έχει χάσει αισίως 6 χρόνια επέκτασης.

Για να αντιληφθούμε το βάθεμα της ύφεσης ακόμη και στον πιο πλα­σματικό απ’ όλους τους δείκτες της οικονομίας, αρκεί να πούμε ότι το 2010  η ετήσια μεταβολή ΑΕΠ ανά τρίμηνο σε σταθερές τιμές του 2000 ήταν -4,2%. Με βάση τα αποτελέ­σματα των δυο πρώτων τριμήνων του 2011 η ετήσια προβολή της πτώσης του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές του 2000 είναι 7,5%! Να θυμίσουμε εδώ ότι η επίσημη πρόβλεψη για το ΑΕΠ του 2011 είναι -3,5%.

Σε τι οφείλεται αυτή η καταπόντιση του ΑΕΠ; Η ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ διευκρινίζει: «Η μείωση στην εγχώρια ζήτηση (τελική καταναλωτική δαπάνη και ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου) συμβάλλει στη μείωση του ΑΕΠ, η οποία αντισταθμίζεται εν μέ­ρει από τη βελτίωση που σημειώθηκε στο εμπορικό ισοζύγιο». Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η τελική καταναλωτική δαπάνη συμβάλλει πάνω από90% στο ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας.

Επίσης η τελική καταναλωτική δα­πάνη απαρτίζεται από την τελική κατανάλωση των νοικοκυριών, η οποία συμβάλλει κατά 73% στο ΑΕΠ της χώρας, καθώς και από την τελική κα­τανάλωση της κυβέρνησης, η οποία συμβάλλει κατά 18%. Ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου, που σημαί­νει επενδύσεις στην οικονομία, συμ­βάλλει κατά 14% στο ΑΕΠ της χώρας, ενώ οι εξαγωγές της χώρας συμβάλ­λουν κατά 21%.

Τα λέμε αυτά επειδή, από τη στιγ­μή που ακολουθείται μια πολιτική που οδηγεί αναγκαστικά στον περιορισμό της τελικής καταναλωτικής δαπάνης, δεν μπορεί παρά να συρρικνώνεται η οικονομία. Λόγω της ιδιαίτερα μεγά­λης συμβολής της τελικής καταναλω­τικής δαπάνης, ιδίως των νοικοκυριών, η συμπίεση της αγοραστικής δύναμης των λαϊκών στρωμάτων δεν μπορεί πα­ρά να οδηγεί διαρκώς σε μεγαλύτερη ύφεση.

Αυτή η τάση δεν μπορεί να αντιστρα­φεί με κανέναν τρόπο, παρά μόνο με δραματική αύξηση της κατανάλωσης του πληθυσμού κι άρα της αγοραστι­κής δύναμής του. Ιδίως από τη στιγμή που οι επενδύσεις (ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου) βρίσκονται σε επίπεδα χαμηλότερα του 2000! Η υπο­χώρηση των επενδύσεων (σε σταθερές τιμές 2000) έχει εκδηλωθεί στην ελλη­νική οικονομία ήδη από το τρίτο τρίμη­νο του 2007 και συνεχίζεται μέχρι σή­μερα ακάθεκτη.

Το δεδομένο αυτό συνοδεύεται και από μια ραγδαία πτώση του βαθμού χρησιμοποίησης του εργοστασιακού δυναμικού στη βιομηχανία, που έτσι ή αλλιώς βρισκόταν σε χαμηλά επίπε­δα ολόκληρη την τελευταία δεκαετία σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. Έτσι, από 77% το 2007, κατεβαίνει στο 75,9%το 2008, στο 70,5% το 2009, στο 68,5% το 2010 και στο 68,2% τα δυο πρώτα τρίμηνα του 2011. Όπως είναι φυσικό, η βιομηχανική παραγω­γή υποχωρεί διαρκώς. Ο μέσος Δεί­κτης Βιομηχανικής Παραγωγής της πε­ριόδου Ιανουαρίου - Ιουνίου 2011, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο Δείκτη της περιόδου Ιανουαρίου - Ιουνίου 2010, παρουσίασε μείωση κατά 8,8%, ένα­ντι μείωσης 5,5% που σημειώθηκε κα­τά την αντίστοιχη σύγκριση του έτους 2010 προς το 2009.

Δείκτες κατάρρευσης της βιομηχανικής παραγωγής

Αξίζει τον κόπο να σημειώσουμε ότι η μείω­ση του Γενικού Δείκτη Βιομηχανικής Παραγω­γής κατά 13,1% τον Ιούνιο 2011, σε σύγκρι­ση με τον αντίστοιχο δείκτη του Ιουνίου 2010, οφείλεται στις παρακάτω μεταβολές των δει­κτών των επιμέρους τομέων βιομηχανίας, δη­λαδή:

α. Στη μείωση του Δείκτη Παραγωγής Ορυχείων - Λατομείων κατά 22,3%. Ειδικότερα, στη μείω­ση αυτή συνέβαλαν, κυρίως, οι μειώσεις των δεικτών των διψήφιων κλάδων: άντληση αργού πε­τρελαίου και φυσικού αερίου και άλλων εξορυ­κτικών και λατομικών δραστηριοτήτων.

β. Στη μείωση του Δείκτη Παραγωγής Μεταποιη­τικών Βιομηχανιών κατά 12,2%. Ειδικότερα στη μείωση αυτή συνέβαλαν, κυρίως, οι μειώσεις των δεικτών των διψήφιων κλάδων: παραγώγων πετρελαίου και άνθρακα, μη μεταλλικών ορυκτών και μηχανοκίνητων οχημάτων, ρυμουλκούμενων, ημιρυμουλκούμενων.

γ. Στη μείωση του Δείκτη Παραγωγής Ηλεκτρι­σμού κατά 15,7%.

δ. Στη μείωση του Δείκτη Παροχής Νερού κα­τά 4,6%.

Μέσες μεταβολές

Μια ανάλυση των μέσων μεταβολών, περιό­δου Ιανουαρίου - Ιουνίου 2011, σε σύγκριση με την περίοδο Ιανουαρίου - Ιουνίου 2010, θα μας έδινε τα εξής: Η μείωση του Γενικού Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγής κατά 8,8% της περιόδου Ιανουαρίου - Ιουνίου 2011, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη της περιόδου Ιανουαρίου - Ιου­νίου 2010, οφείλεται στις παρακάτω μεταβολές των δεικτών των επιμέρους τομέων βιομηχανίας, δηλαδή:

α. Στη μείωση του Δείκτη Παραγωγής Ορυχείων - Λατομείων κατά 3,3%.

β. Στη μείωση του Δείκτη Παραγωγής Μεταποιη­τικών Βιομηχανιών κατά 9,5%.

γ. Στη μείωση του Δείκτη Παραγωγής Ηλεκτρι­σμού κατά 9,0%.

δ. Στη μείωση του Δείκτη Παροχής Νερού κα­τά 4,6%.

Μείωση στην ενέργεια

Πρόκειται για ολοκληρωτική καταστροφή των τελευταίων παραγωγικών υποδομών της οικονομίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μπορεί οι υψηλές θερμοκρασίες του Ιουλίου να οδήγησαν σε αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικού ρεύματος από όλες τις κατηγορίες καταναλωτών. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΕΣΜΗΕ, η αύξη­ση δεν ανέστρεψε τη συνολική εικόνα, καθώς για το επτάμηνο η ζήτηση παραμένει σεπτωτι­κή τροχιά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΕΣΜΗΕ, η κα­θαρή ζήτηση ηλεκτρικού αυξήθηκε τον Ιούλιο κατά 1,93% έναντι του Ιουλίου 2010 και σε αυ­τό συνέβαλε το ότι οι βιομηχανικοί πελάτες αύξησαν τη ζήτηση κατά 11,32% και οι μικροί βιομηχανικοί, εμπορικοί και οικιακοί κατά 1,81%. Ωστόσο, σε επίπεδο επταμήνου, η καθαρή ζήτη­ση συνεχίζει να υστερεί κατά 2,6% σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό χρονικό διάστημα.

Σημειώνεται ότι στο επτάμηνο η ζήτηση από τις εμπορικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά κατέγραψε πτώση της τάξεως του 2,45% σε σχέση με το 2010. Αντίθετα, η ζήτηση από τους μεγάλους βιομηχανικούς πελάτες εμφανίζεται αυξημένη κατά 7,94% στο επτάμη­νο. Αυτό δεν οφείλεται, όπως είδαμε, στην αυξημένη βιομηχανική παραγωγή, αλλά στο νόμιμο λαθρεμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας, στο οποίο ασκούνται ορισμένοι μεγαλοβιομή­χανοι, οι οποίοι αγοράζουν φτηνά ηλεκτρικό ρεύμα από τη ΔΕΗ και το μεταπωλούν ως δι­κό τους πάλι πίσω στη ΔΕΗ σε υψηλότερη τι­μή. Πρόκειται για την αποθέωση της «ιδιωτι­κής πρωτοβουλίας».

Ποια... ανάκαμψη; Δεν προλαβαίνουν

Αν όλα αυτά συνδυαστούν με τη συνεχιζόμενη κάθετη πτώση της οικοδομής, τότε το να μιλά κανείς για ανάκαμψη με κάποιον τρόπο της ελ­ληνικής οικονομίας μέσα στα υπάρχοντα πλαίσια πολιτικής, είναι μάλλον κακόγουστο ανέκδοτο. Τα περί «Σχεδίου Μάρσαλ» είναι μόνο για κατα­νάλωση ευκολόπιστων τηλεθεατών, ένα είδος που η σκληρή, πικρή εμπειρία της πραγματικότητας το κάνει όλο και πιο δυσεύρετο. Και μην ξεχνάμε ότι τις συνέπειες του μεσοπρόθεσμου δεν τις έχουμε γευτεί ακόμη. Ήδη η δημοσιονομική κατάσταση είναι τόσο χάλια, που η κυβέρνηση σκέφτεται να πάρει πρόσθετα μέτρα: «Δεν μπορώ να σας κάνω δήλωση ότι δεν θα ξαναεισηγηθώ να επιβλη­θούν νέα πρόσθετα μέτρα» είπε ο κ. Βενιζέλος μιλώντας στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, όπου άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο λήψης νέων μέτρων. Μην ανησυχείτε όμως. Ίσως ο κ. Βενιζέλος να μην προλάβει να πάρει νέα μέτρα. Η επίσημη πτώχευση της χώρας είναι προ των πυλών και οι «Ευρωπαίοι εταίροι» τη θεωρούν αναπόφευκτη. Ιδίως τώρα που η παγκόσμια κρίση έχει υποτροπιάσει.