Δ. Καζάκης: Αναμνήσεις από το κοντινό μας μέλλον...

του Δημήτρη Καζάκη

Απρόσμενες αυξήσεις τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος έως και 700%, επαναλαμβανόμενες διακοπές και "μπλακ άουτ", αυστηρός περιορισμός της χρήσης ηλεκτρικών συσκευών ανά νοικοκυριό, ή επιχείρηση διότι το δίκτυο δεν επαρκεί, επιβολή ορίων κατανάλωσης, πρόστιμα, ή προσαυξήσεις για κατανάλωση πέραν των ορίων, αυτόματη διακοπή συνδέσεων λόγω καθυστέρησης στην πληρωμή λογαριασμών, χαράτσι επανασύνδεσης, κοκ. Αυτά μας υπόσχονται όσοι επιδιώκουν την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ.

Δεν έχει παρά να δει κανείς τι συμβαίνει στην γειτονική μας Βουλγαρία, όπου έχει επέλθει η ιδιωτικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας. Δεν έχει παρά να δει κανείς τι συμβαίνει στη Βρετανία, όπου ο κατακερματισμός του ενιαίου δικτύου και η πώλησή του σε ιδιώτες παρόχους, έχει μετατρέψει το ηλεκτρικό σε είδος εν ανεπαρκεία. Ιδίως για τα πιο φτωχά νοικοκυριά.

Μετά την ιδιωτικοποίηση ολόκληρο το δίκτυο από την παραγωγή έως την κατανάλωση, λειτουργεί πάντα στα όρια. Έτσι κάθε φορά που ο χειμώνας είναι λίγο πιο βαρύς από το...
συνηθισμένο, ή το καλοκαίρι λίγο πιο ζεστό, αρχίζουν οι διακοπές και τα μπλακ άουτ. Αυτός είναι ο κανόνας όχι μόνο για την Βρετανία, αλλά ακόμη και για τις ΗΠΑ, όπου ο εφιάλτης της Enron στοιχειώνει ακόμη πολιτείες όπως της Νέας Υόρκης.

Κι όλα αυτά γιατί; Για τα υπερκέρδη πολύ συγκεκριμένων ιδιωτικών συμφερόντων που θέλουν να εκμεταλλευτούν την μονοπωλιακή θέση που κατέχει η ηλεκτρική ενέργεια για την οικονομία και την κοινωνία. Δεν υπάρχει κανένας άλλος λόγος.

Ολοταχώς πίσω...

Άλλωστε το τι σημαίνει ιδιώτης πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας, το γνωρίζει πολύ καλά η ίδια η Ελλάδα. Μέχρι το 1955 η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα ήταν αποκλειστικά στα χέρια ιδιωτών και μάλιστα ξένων εταιρειών. Ήταν η εποχή των ιδιωτικών ηλεκτρικών εταιρειών που υποστήριζαν τα δίκτυα κυρίως των αστικών κέντρων.

Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν ιδιωτική Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών και Πειραιά, η οποία ιδρύθηκε το 1925 από αγγλοαμερικανικά κεφάλαια. Το αποτέλεσμα ήταν  το ηλεκτρικό ρεύμα να συνιστά είδος πολυτελείας όχι μόνο για τα λαικά νοικοκυριά, αλλά και για τις περισσότερες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Το κόστος του ηλεκτρικού ήταν τέτοιο που δεν επέτρεπε όχι μόνο την επέκταση της οικιακής κατανάλωσης, αλλά ούτε καν την ανάπτυξη βιοτεχνικής και βιομηχανικής παραγωγής.

Κι όπως μπορεί εύκολα να αντιληφθεί ο καθένας, ο ιδιώτης πάροχος ενός τόσο κρίσιμου κοινωνικού αγαθού, είχε στα χέρια του ένα σαρωτικό μέσο εκβιασμού. Έτσι οι άνοδοι της τιμής του ρεύματος και οι εκβιασμοί με μπλακ άουτ ήταν συνεχείς με κύριο σκοπό να αποσπούν από την εκάστοτε κυβέρνηση πλουσιοπάροχες κρατικές επιδοτήσεις με πρόσχημα τον "εκσυγχρονισμό" της ηλεκτρικής υποδομής.

Ήδη από την εποχή του μεσοπολέμου είχε αναδειχθεί σαν αίτημα η εθνικοποίηση των ηλεκτρικών εταιρειών, αφενός, για να πάψει η ασυδοσία και οι εκβιασμοί του ιδιώτη παρόχου και, αφετέρου, για να επιτευχθεί επιτέλους ο εξηλεκτρισμός της χώρας. Την εποχή των ιδιωτικών ηλεκτρικών εταιρειών έως την εποχή που τις απορόφησε η ΔΕΗ, μόλις το ένα στα τρία νοικοκυριά διέθετε μόνιμη παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ ολόκληρη η επαρχία ζούσε στο σκοτάδι με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Μετά την απελευθέρωση και εν μέσω μιας απόλυτα κατεστραμμένης χώρας, η σημασία του εξηλεκτρισμού για την ανοικοδόμηση, αλλά και η απελευθέρωση του ηλεκτρικού από τα δεσμά των ιδιωτών παρόχων, αναδείχθηκε σε παλλαϊκό αίτημα αιχμής. Τα κυρίως ξένα συμφέροντα που έλεγχαν τις ιδιωτικές ηλεκτρικές εταιρείες συνέχιζαν τον χαβά τους. Εκβιασμοί για νέες επιδοτήσεις, συνεχείς αυξήσεις του ηλεκτρικού ρεύματος, διακοπές ηλεκτροδότησης σε φτωχογειτονιές και βιοτεχνικές περιοχές, κοκ.

Η δικτατορία των ξένων εταιρειών

Να τι έγραφε η εφημερίδα Ελευθερία στις 7/9/1948: "Ο αγών, τον οποίον ο υπουργός μεταφορών κ. Καραμανλής μετά θάρρους ανέλαβε προς απαλλαγήν της ελληνικής οικονομίας από την δικτατορίαν των ξένων εταιρειών, είναι άξιος παντός επαίνου και πάσης υποστηρίξεως. Ειδικώς προκειμένου περί της Ηλεκτρικής Εταιρείας, η οποία γίνεται πρόξενος συνεχών και σοβαρότατων ζημιών εις βάρος της παραγωγής, πρέπει να ληφθούν σύντονα και σύντομα μέτρα."

Ο Καραμανλής της εποχής εκείνης είχε κάνει σημαία του να απαλλάξει την οικονομία από την δικτατορία της διαβόητης Πάουερς και των άλλων ξένων εταιρειών που εκμεταλλεύονταν "φυσικά μονοπώλια", όπως ήταν η ηλεκτροδότηση, το νερό και οι τηλεπικοινωνίες. Το καθεστώς αυτό δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Αποτελούσε τροχοπέδη ακόμη και στην ίδια την ιδέα της ανοικοδόμησης.

Υπό καθεστώς ιδιωτικών ηλεκτρικών εταιρειών η ρευματοκλοπή είχε πάρει διαστάσεις μάστιγας. Κάθε τρεις και λίγο η Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών-Πειραιά εξέδιδε δημόσιες αυστηρές διακοινώσεις με απειλές για όσους τολμούν να κλέψουν από το δίκτυό της. Το ίδιο συμβαίνει και στις λαϊκές συνοικίες των μεγαλουπόλεων, όπως της Νέας Υόρκης, ή του Λονδίνου, όπου έχει ιδιωτικοποιηθεί η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος.

 Όμως κάτι τέτοιο ήταν και είναι απόλυτα φυσιολογικό επακόλουθο της κατάστασης πανάκριβου ρεύματος που η ίδια η Ηλεκτρική Εταιρεία είχε δημιουργήσει προκειμένου ο ιδιώτης πάροχος να προσπορίζεται μονοπωλιακά υπερκέρδη.  Ενώ κάθε φορά που εκτιμούσε ότι χρειαζόταν έκτακτη κεφαλαιακή ενίσχυση, ο ιδιώτης πάροχος ξεκινούσε τις διακοπές ρεύματος. Η δικαιολογία ήταν πάντα η ανάγκη "εκσυγχρονισμού" του δικτύου ή της ηλεκτροπαραγωγής και πάντα με κρατικά χρήματα.

Η λύτρωση με την ΔΕΗ...

Η ΔΕΗ με νόμο άρχισε να εξαγοράζει τις ιδιωτικές ηλεκτρικές εταιρείες το 1955 και να δημιουργεί ένα ενιαίο σύστημα παραγωγής, μεταφοράς και διάθεσης  ηλεκτρικού ρεύματος σε πανεθνικό επίπεδο. Μόνο από τις οικονομίες κλίμακας μιας τέτοιας προσπάθειας έδωσε την δυνατότητα στην ΔΕΗ από το 1956 να εφαρμόσει για πρώτη φορά το ενιαίο τιμολόγιο και να ρίξει την τιμή ρεύματος στο 10% από το επίπεδο που το κρατούσαν οι ιδιώτες πάροχοι.

Με την ΔΕΗ εξηλεκτρίστηκε η Ελλάδα. Όχι μόνο στην επαρχία, αλλά και στις πόλεις. Πάνω από το 60% των νοικοκυριών της χώρας απέκτησε σταθερή σύνδεση ηλεκτρικού ρεύματος χάρις στην ΔΕΗ. Ταυτόχρονα με το πανεθνικό της δίκτυο και τα έργα υποδομής, μπόρεσε να μειώσει δραστικά το κόστος παραγωγής και διάθεσης του ηλεκτρικού ρεύματος, έτσι ώστε να μετατρέψει το ηλεκτρικό ρεύμα σε αληθινό δημόσιο αγαθό προσβάσιμο σε όλους.

Χωρίς ενιαία κρατική ΔΕΗ εξηλεκτρισμός δεν θα υπήρχε, ούτε θα μπορούσε να αναπτυχθεί η παραγωγή στην Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε ότι η ΔΕΗ έως το 2001, διατηρούσε γύρω στους 33 χιλιάδες μόνιμο τακτικό προσωπικό, σχεδόν το διπλάσιο απ' ότι σήμερα, με παραγωγικότητα υψηλότερη τουλάχιστον κατά 20% από οποιαδήποτε άλλη ιδιωτική εταιρεία στη βιομηχανία και με τιμή ηλεκτρικού ρεύματος μόλις στο 1/3 του σημερινού ήταν πάντα πλεονασματική. Λέμε πλεονασματική γιατί το αν η επιχείρηση παρουσίαζε κέρδη ή όχι εξαρτιόταν αποκλειστικά από την πολιτική βούληση της εκάστοτε κυβέρνησης.

Μετά το 2001 όταν ο πρύτανης της διαπλοκής Κ. Σημίτης άρχισε την ιδιωτικοποίησή της με πρώτη πράξη την μετοχοποίησή της και την απαρχή του κατακερματισμού της, η τιμή άρχισε να καλπάζει και η σκόπιμη απαξίωση του δικτύου, αλλά και οι πολιτικές των διοικήσεων έκαναν τις διακοπές ρεύματος μέρος της καθημερινότητας του έλληνα πολίτη.

Φυσικά η ΔΕΗ, όπως και όλες οι δημόσιες επιχειρήσεις, χρησιμοποιήθηκε ως βιτρίνα ασύδοτου χρηματισμού, κομματισμού, άκρατου δανεισμού για τις μαύρες τρύπες του προϋπολογισμού, κοκ. Πώς θα μπορούσε να γίνει αλλιώς; Τέτοιες κυβερνήσεις είχαμε και έχουμε, οι οποίες ανέκαθεν θεωρούσαν το κράτος, το ταμείο και την περιουσία του, ως δικό τους ιδιωτικό φέουδο.

Κι αφού αυτές οι κυβερνήσεις λεηλάτησαν όσο δεν έπαιρνε τις δημόσιες επιχειρήσεις, μαζί και την ΔΕΗ, τώρα θέλουν να επιστρέψουν την Ελλάδα πίσω στην κατάσταση των ιδιωτικών παρόχων, των ιδιωτικών ηλεκτρικών εταιρειών. Να παραδώσουν δηλαδή την χώρα και τον λαό της στη δικτατορία των ιδιωτικών μονοπωλίων. Βαφτίζουν την οπισθοδρόμηση, πρόοδο και μας υπόσχονται την επιστροφή στην Ελλάδα του μεσοπολέμου όπου το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν αγαθό πολυτελείας. Ειδικά για τα λαϊκά νοικοκυριά.