Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 και οι ΗΠΑ

Μια ακόμη επέτειος του πραξικοπήματος της 21η Απρίλη του 1967 και, όπως πάντα, εκδόθηκαν ανακοινώσεις των πολιτειακών παραγόντων, των κομμάτων, των μαζικών οργανώσεων. Από τα πολλά που μπορεί να σχολιάσει κανείς, προτίμησα να μείνω σε ένα που μου φαίνεται πολύ επίκαιρο: τον ρόλο των ΗΠΑ.

Για όσους έζησαν τα γεγονότα και τον απόηχό τους τις επόμενες δεκαετίες δεν χωρεί καμιά αμφιβολία πως οι ΗΠΑ στην πραγματικότητα καθοδήγησαν τους πραξικοπηματίες. Ποιες ήταν οι επιδιώξεις ενός τέτοιου, τολμηρού σχεδιασμού;

1. Οι ΗΠΑ, σε συνεργασία με την ελληνική άρχουσα τάξη είχαν θορυβηθεί από την άνοδο της επιρροής της ΕΔΑ η οποία, παρά τις επιμέρους διαφορετικές αποχρώσεις και τις αδυναμίες της, στην πραγματικότητα καθοδηγούνταν από το παράνομο τότε ΚΚΕ. Η ΕΔΑ είχε αναδειχθεί αξιωματική αντιπολίτευση το 1958, ούτε δέκα χρόνια μετά τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου. Παρά το γεγονός ότι δεν κατάφερε να κρατήσει το υψηλό ποσοστό του 24,43%, ήταν βέβαιο ότι διέθετε μια αξιοπρόσεχτη δυναμική. Το 1964, η Ένωση Κέντρου η οποία πρωτύτερα είχε καρπωθεί ένα μέρος των ψήφων της ΕΔΑ, είχε καταγράψει σημάδια κάμψης. Στις δημοτικές εκλογές της χρονιάς εκείνης η ΕΔΑ έλαβε στην Αθήνα το 30%. Αυτό μόλις 15 έτη μετά την ήττα της Αριστεράς στον εμφύλιο.
2. Η κυρίαρχη τάξη και οι ΗΠΑ δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν από τη διαφαινόμενη άνοδο του Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου καθώς επρόκειτο για μια πολιτική δύναμη ελεγχόμενη από αυτές. Δεν φοβούνταν ούτε την πιο ριζοσπαστική της εκδοχή υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου, παρά τα όσα δημοσίως διέδιδαν. Είναι πια γνωστό ότι ο τελευταίος συνέτρωγε μια φορά την εβδομάδα με τον αμερικανό πρέσβη και αντάλλασσαν απόψεις…
3. Ανησυχούσαν οι κρατούντες για τη ραγδαία άνοδο του απεργιακού κινήματος στην Ελλάδα το οποίο, μαζί με την άνοδο της ΕΔΑ ήταν ένδειξη κοινωνικού αναβρασμού. Το 1960 υπήρξαν 56 χιλιάδες απεργοί. To 1965, έτος της μεγάλης πολιτικής κρίσης, καταγράφηκαν 964 χιλιάδες απεργοί. Το 1966 οι απεργοί σχεδόν διπλασιάστηκαν φτάνοντας το 1 εκατομμύριο 600 χιλιάδες ενώ μόνο το πρώτο τρίμηνο του 1967 ο αριθμός των συμμετεχόντων σε απεργία είχε φτάσει κιόλας τις 700 χιλιάδες. Επιπλέον, τα πολιτικά αιτήματα των απεργιών είχαν αρχίσει να κυριαρχούν συμπληρώνοντας τα οικονομικά. Ο κοινωνικός αναβρασμός κινδύνευε να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
4. Ανησυχία υπήρχε και για την έκβαση του κυπριακού. Ο ελληνικός λαός είχε δείξει μια ιδιαίτερη ευαισθησία για το θέμα. Στη δεκαετία του 1950, με αιχμή το κυπριακό είχαν οργανωθεί θυελλώδεις διαδηλώσεις οι οποίες κατεστάλησαν από την αστυνομία με αποτέλεσμα νεκρούς διαδηλωτές. Ήταν προφανές πως καμιά κοινοβουλευτική κυβέρνηση στην Αθήνα δεν μπορούσε να επιβάλλει στην εγχώρια κοινή γνώμη μια ΝΑΤΟϊκή – φιλοτουρκική “λύση” του κυπριακού.
5. Οι ΗΠΑ απαιτούσαν σταθερότητα και βεβαιότητα στη χρήση των βάσεών τους στην Ελλάδα. Χρειάζονταν τέτοια σιγουριά που δεν μπορούσαν να ρισκάρουν τυχόν ελιγμούς κάποιας κοινοβουλευτικής κυβέρνησης η οποία, υπό τη λαϊκή πίεση, μπορεί να έθετε κάποια επιμέρους εμπόδια στη χρήση τους. Την περίοδο αυτή διεξήχθησαν δυο κρίσιμοι για την αμερικανική επικυριαρχία πόλεμοι στη Μ. Ανατολή: το 1967 και το 1973. Στους πολέμους αυτούς, όπως και σήμερα στη Λιβύη, χρησιμοποιήθηκε εντατικά η βάση της Σούδας και όχι μόνο.

Σε κάθε περίπτωση, λοιπόν, η ελληνική κυρίαρχη τάξη και οι ΗΠΑ ανησυχούσαν ότι θα «ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου». Έδρασαν έτσι προληπτικά. Κατάφεραν ένα ακόμη χτύπημα στο λαϊκό κίνημα, προχώρησαν τα σχέδιά τους στην περιοχή και, όταν το καζάνι της οργής του λαού άρχισε να βράζει μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου και την εισβολή στην Κύπρο, μεθόδευσαν την επιστροφή σε μια ελεγχόμενη δημοκρατία.

Άφεση αμαρτιών;

Έχει ενδιαφέρον πάντως να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα από την περίοδο της προεδρίας Κλίντον, καταβάλλεται συστηματική προσπάθεια για να αποενοχοποιηθεί ο αμερικανικός παράγοντας και να προωθηθεί η εικόνα του «ήσυχου αμερικάνου»[1]. Δεν είναι μόνο η καθυστερημένη και ανειλικρινής μεταμέλεια που εξέφρασε με ένα τρόπο ο Μπιλ Κλίντον. Είναι ότι, παραδόξως, περί τα μέσα – τέλη της δεκαετίας του 1990 πλήθυναν οι μελέτες, τα βιβλία, οι δημοσιεύσεις που, με τον ένα ή άλλο τρόπο επιχειρούσαν να υποβαθμίσουν ή να εξαλείψουν το ρόλο των ΗΠΑ.

Αυτό έγινε, για παράδειγμα, από γνωστούς συντηρητικούς δημοσιογράφους όπως ο Αλ. Παπαχελάς με το θαυμάσιο και αποκαλυπτικό κατά τα άλλα βιβλίο του Ο βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας (εκδ. Εστία, 1997). Στο έργο αυτό, προσεκτικά και μεθοδικά επιχειρείται να χτιστεί η άποψη ότι οι ΗΠΑ ήξεραν μεν για το πραξικόπημα αλλά η ευθύνη τους συνίσταται μόνο στο ότι δεν αντέδρασαν έγκαιρα!

Παρόμοιες προσπάθειες έγιναν και από τα «αριστερά». Επιχειρήθηκε να θεμελιωθεί η άποψη ότι για το πραξικόπημα και τη χούντα καμιά ευθύνη δεν έφερε ο ξένος παράγοντας αλλά μόνο η εγχώρια ολιγαρχία. Η θέση αυτή, στο όνομα της ανάδειξης της αντίθεσης των συμφερόντων της εργατικής τάξης έναντι του κεφαλαίου, υποβαθμίζει έως αγνοεί το ρόλο του ξένου παράγοντα και του ξένου κεφαλαίου στη χώρα μας. Αποτελεί στην ουσία την άλλη πλευρά της άποψης που θεωρεί ότι μόνο οι ΗΠΑ και το ξένο κεφάλαιο ευθύνονται για τη χούντα (κάτι που είχε υποστηριχθεί πολύ παλαιότερα από τον Ανδρέα Παπανδρέου) ενώ υποβαθμίζει ή εξαλείφει τις ευθύνες της εγχώριας οικονομικής και πολιτικής ολιγαρχίας. Συμβάλλει έτσι αντικειμενικά στην αποενοχοποίηση των ΗΠΑ.

Η απεμπόληση της εθνικής κυριαρχίας

Η 21 Απριλίου προσφέρεται πράγματι για ιστορικά διδάγματα. Ειδικά σήμερα, στην Ελλάδα της κρίσης. Είναι γνωστό ότι τα Μνημόνια τα οποία δεν ψηφίστηκαν από την απαιτούμενη από το Σύνταγμα πλειοψηφία των 3/5 της Βουλής, οι δανειακές συμβάσεις που υπέγραψε η κυβέρνηση και που κάποιες από αυτές δεν ήρθαν για κύρωση στη Βουλή αλλά και η επιτήρηση της οικονομίας μας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ συνιστούν βάναυση, κατάφωρη παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας και αυτού ακόμη του συντηρητικού μας Συντάγματος. Από αυτή την παραβίαση της εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας κάποιοι ωφελούνται τα μέγιστα: οι ξένες τράπεζες και οι πολυεθνικές επιχειρήσεις (ιδίως των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Γαλλίας) μαζί με μια ισχνή εγχώρια μειοψηφία της κοινωνίας μας που απομυζούν τον πλούτο ενός ολόκληρου λαού ωθώντας τον βίαια προς τη φτώχεια. Σε ό,τι αφορά την εγχώρια αυτή μειοψηφία, έρευνα έδειξε πως πρόκειται για το μόλις 1,5% του πληθυσμού που δηλώνει ότι το εισόδημά του έχει αυξηθεί από την εκδήλωση της κρίσης.

Και για να μην ξεχνάμε τις ιστορικές αναλογίες: από η χούντα του 1967-1974 κάποιοι αποκόμισαν τεράστια υπερκέρδη σε βάρος του λαού και του τόπου. Ενδεικτικά να θυμίσουμε ότι η δικτατορία διεύρυνε τα προνόμια και το πεδίο ασυδοσίας του ξένου κεφαλαίου και των εγχώριων εφοπλιστών που είχαν ήδη καθιερωθεί με το ν. 2687/1953, ενσωματώνοντάς τον στο ψευδοσύνταγμα που θέσπισε.

Ο αμερικάνικος και ο ευρωενωσιακός ιμπεριαλισμός, σε συνεργασία με την εγχώρια άρχουσα τάξη, είναι και σήμερα παρόντες: δυνάστες του ελληνικού λαού, καταρρακώνοντας την εθνική του ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια, απομυζώντας τον, έχοντας βάλει στο στόχαστρο τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του.

Δ. Κ.

---

[1] Κατά το αριστουργηματικό βιβλίο του Γκράχαμ Γκρην, Ο ήσυχος αμερικάνος, εκδ. Πόλις

Εργατικός Αγώνας