του Δ. Χ. από το ΕΠΑΜ U-K
Σκέπτομαι ότι αν Ὄλβιος ὅστις ἱστορίης ἔσχεν μάθησιν,
χρειάζονται και άλλα πλην της μάθησις. Γνωρίζοντας και δυο τρία τρομακτικά που
ζήσανε οι άμεσοι πρόγονοί μου αντιλαμβάνομαι ίσως ποιο έντονα το ιστορικό
γίγνεσθαι. Η παλαιότερη αναφορά συγγενή μου που γνωρίζω είναι στα 1871, στην
λίστα της New York Life Insurance των Ελλήνων και Αρμενίων που έκαναν ασφάλειες
ζωής πριν τις σφαγές του 1915-22. Ο πατέρας μου ήταν στο ΕΑΜ. Ο μεγάλος αδερφός
του ήταν αξιωματικός που πολέμησε σε Αλβανία, Αφρική και Ιταλία. Τον θείο μου
αυτόν τον καθαίρεσαν ατιμωτικώς το 1946, έναν ριμινίτη βασιλόφρονα, διότι τα
αδέρφια του ήταν Ελασίτες. Ο πατέρας μου επισκέφτηκε τον καθαιρεμένο λοχαγό
στας φυλάκας Κερκύρης και βρήκε έναν άνδρα 1,90 να μοιάζει με λεπρό, και
έκλαψε. Έτρωγε ξύλο κάθε μέρα και τα τραύματα του δίχως περιποίηση και επούλωση
σκέβρωναν πάνω του. Φυσικά, και παρόλο που κανείς στο σόι δεν είχε σχέση με τον
εμφύλιο ο θείος μου ο Τζαβέλας δεν απεκατεστάθη ποτέ στον βαθμό του.
Πατριδογνωσία το σόι όλο λέμε, να ξέρουμε και τα νησιά. Από
το άλλο σόι έχω καταβολές από μικρασιάτες, μερικών που επέζησαν των αμελέ
ταμπουρού, και πολέμησαν και το 40. Ο...
παππούς μου ήταν στην Αλεξάνδρεια δύτης, Καλύμνιος γαρ. Ο
προπάππους και ο άλλος γιος του ήταν καπετάνιοι με την 'υπηρεσία' μεταξύ
μικρασιατικής ακτής και νησιών. Ο λοχαγός που είχε τον θείο μου στην μονάδα του
στις επιχειρήσεις στο αιγαίο ήταν ο Φανουράκης, οι ροδίτες ξέρουν την οδό
λοχαγού Φανουράκη, που σκοτώθηκε από εξεπαφής σχεδόν βολή οπλοπολυβόλου στα 26
του. Στην προτομή του στην Ρόδο έρχονται ακόμη στα 90 τους ο λόρδος Τζέλικο και
άλλοι θρύλοι των SAS, SBS and LRDG και καταθέτουν στεφάνι, μην μπαίνουν στον
κόπο οι πολυάσχολοι κωσταράκοι δηλαδή. Από τα 12 μου πέρναγα από την προτομή
αυτού του ιερολοχίτη και στεκόμουν προσοχή και χαιρέταγα, κάτι που βεβαίως δεν
το είχα πει σε κανέναν πλην της μάνας μου μέχρι σήμερα, προς αποφυγή των
γνωστών παρεξηγήσεων.
Η αντίληψή μου περί σημαίας, στολής και εθνοσήμου δεν
οφείλεται απλά στο γεγονός ότι σε κάθε Πάσχα της παιδικής μου ηλικίας
τσούγκριζα τα αυγά σε στρατόπεδα και λέσχες αξιωματικών, αλλά ποιος να με
καταλάβει. Έλεγα στον συχωρεμένο τον πατέρα μου να παίξει μαζί μου στρατιωτάκια
σαν παιδί που ήμουν. “Πάρε συ τους Γερμανούς” του έλεγα, “δεν πας καλά, μα εγώ
τους πολέμησα”, μου έλεγε. Καμιά φορά σκέπτομαι και μονολογώ “ρε πατέρα, δε
σκότωσες αρκετούς Ναζί”. You killed nowhere near enough of them Nazis.
Νιώθω κάθε μέρα οργή για τον εμπαιγμό και την βεβήλωση του
αίματος και των αγώνων αυτών και τόσων άλλων. Τα κόκαλά τους δεν τρίζουν απλά,
κλακέτες παίζουν, και ως εκ τούτου βράζω και εγώ στο ζουμί μου όλο και ποιο
πολύ. Την αντιστασιακή δράση του παππού μου την αναγνώρισαν μετά θάνατο. Ο
αδερφός του, ζωή να έχει, και τα έχει και 400, αρνείται μέχρι σήμερα να λάβει
το χαρτί της αναγνώρισης της δράσης του. Μου λέει “το πώς πολέμησα το ξέρω εγώ,
οι δικοί μου, οι συμμαχητές μου και ο θεός μου. Δεν θα επιτρέψω κανέναν γελοίο
να τύχει νομιμοποίησης από εμένα αναγνωρίζοντας λέει τον δικό μου αγώνα.
Βάζοντάς με μάλιστα σε μια σακούλα με ανθρώπους που δεν έκαναν αντίσταση, αλλά
ήταν με τον Γερμανό ή ήταν μικρά παιδιά ή και αγέννητοι ακόμα. Εδώ αναγνώριση
σε πραγματικούς μάλιστα αγωνιστές γίνηκε ακόμα και με υπογραφή Παπαδόπουλου.
ΠΟΙΟΙ να με αναγνωρίσουν;;;;”. Σαν τα ψηλά βουνά θείε μου Θεόφιλε.
Άνθρωποι που ήξερα από 10 χρόνια και βάλε, άνθρωποι που
θεωρούσα ότι είχαν νόηση και ευαισθησία ανώτερη της δικής μου έχουν γίνει
φερέφωνα της χειροτέρας προπαγάνδας του σύριζα. “ναι, το ξέρουμε ότι το
αριστερό ρεύμα έφαγε άκυρο και άλλα τέτοια αλλά μη μου το κριτικάρετε το παιδί,
άστε πρώτα να βγει!”. Πως είναι δυνατόν τόση βλακεία; Τόση απελπισία; Ο άλλος
που τον είχα και σαν αδελφό μου είπε “εγώ δεν είμαι πατριώτης, είμαι αριστερός”.
Τι εστί ρε αριστερός ξέρεις; “Αριστερός είναι αυτός που είναι ανθρωπιστής και
οικολόγος”, μου λέει. Τι διάολο να τω πω; Ότι οι έννοιες του ανθρωπισμού και
της οικολογίας είναι και εν δυνάμει αντίθετες; Κόψε το πολύ το κόκκινο και
ξαναπιάσε το κάπνισμα; Σίγουρα θα είναι πολύ ποιο υγιές. Γιατί να προσβάλουν
τόσο την νοημοσύνη τους; Και μαζί και την δική μου; Πονάω μόνο που τους
σκέφτομαι, χώρια που εισπράττω και την αποφυγή τους πλέον.
Σήμερα μίλησα με το πατέρα του καλύτερού μου φίλου που
κατέβηκε Ελλάδα για τις γιορτές μέσω Skype. Όταν του είπα να τον χαίρεται διότι
τον έκανε καλό παιδί μου είπε “μόνο που μου τον έχεις μπάσει με τα πολιτικά
εκεί πάνω”. Του απήντησα ότι δεν νοείται να αφήνουμε σε εγκληματίες το μέλλον
μας. Άρχισε με πάθος να λέει τις γνώστες απόλυτες διαπιστώσεις, ότι η Ελλάδα
είναι δούλα και δεν θα αλλάξει ποτέ, ότι καλά κάνουμε και ασχολούμαστε, λόγω
νιότης στην συλλογιστική του, αλλά μετά πενήντα χρόνια που θα μεγαλώσουμε θα τα
βλέπουμε αλλιώς και θα έπρεπε να κοιτάμε την απατή μας. Μου είπε ότι άκουσε τον
Καζάκη μερικές φορές και του αρέσει αλλά δεν μας ξέρει κανείς, όπου και
απήντησα “μας ξέρεις εσύ”, καθώς αναγνώρισα σε αυτόν τον τύπο του “καλά τα λες
εσύ αλλά οι άλλοι δεν ακούνε”. Μου είπε ότι επί χούντας που “ψήφισε” στο εκλογικό
κέντρο εξαφάνισαν την δική του ψήφου και όλες τις εμφάνισαν για τον
Παπαδόπουλο, και με τουπέ μάλιστα τον έδιωξαν όταν απαίτησε να δει τουλάχιστον
το ψηφοδέλτιο που εκείνος έριξε. Χούντα είχαμε, χούντα έχουμε. Του εξήγησα ότι
τίποτε δεν αλλάζει απλά και μόνο μέσω εκλογών, αλλά τον πονά φαίνεται πάρα πολύ
το ότι και ο ίδιος και κάποιοι φίλοι που λέγει ότι έπεισε ψήφισαν ΕΠΑΜ. Πρόλαβα
να του πω για τα σχόλια του Κολοκοτρώνη και των αγωνιστών της αντίστασης για
τους ραγιάδες των εποχών τους, καθώς σκέπτομαι “αν οι γενιές του 21 και του 40
είχαν τόση απάθεια και υποταγή να αντιμετωπίσουν, ποια διάολο είναι η
δικαιολογία της γενιάς των 700 φθινόντων ΕΥΡΩ;” Προσπαθούσα έτσι να δώσω μια
λογική μπας και των βοηθήσω να απεγκλωβιστεί από την απελπισία και την παράδοση,
και ίσως θέλοντας να αποφύγει αυτό, καθώς θα του έθετε θέμα επιλογής τύπου ή
ήρωας, ή προδότης, ή σκουλήκι άχρηστο σε αυτή τη γη, κατά κυρ παντελή, εκείνος
έκανε ακόμη ποιο απόλυτο το λόγο του, δεν έκατσε να ακούσει αντίλογο και έφυγε
βιαστικά.
Είμαι σίγουρος ότι άμα χρειαστεί ο συγκεκριμένος θα έκανε
την επιλογή “ήρωας”, αλλά ρε γαμώτο, γιατί στο καλό να μην καταλαβαίνει οτι ο
δικός μας αγώνας είναι να μην χρειαστεί να φτάσουμε να κάνει την επιλογή αυτή
μέσα στην φωτιά; Ο γιος του αρπάχτηκε κάπως μαζί του αλλά προσπάθησα να τον
δικαιολογήσω λέγοντας ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά από άνθρωπο 80 ετών
και φεύγα. Δεν μπόρεσα να ρωτήσω περισσότερα για την εμπειρία της δικής του
γενιάς, παιδί κατοχής, εμφυλίου, χούντας και μεταπολίτευσης βλέπετε, διότι δεν
ήθελε καν να ακούσει. “κοιτάτε την πάρτη σας και την ζωή σας και αυτά μόνο στον
λεύτερο σας χρόνο” είπε πριν φύγει. Τουλάχιστον αυτός δεν έκατσε να ακούσει. Τι
να κάνω και με τόσους και τόσους που με άκουσαν και δεν κατάλαβαν τίποτε. Ήθελα
να μας πει για την κατοχή και τον εμφύλιο, που έζησε ως μικρό παιδί, να μας πει
για την ελπίδα που είχε, ελπίδα που του επέτρεψε να δώσει αγώνα, αυτός και η
γυναίκα του. Πως δεκετία μέσα, δεκαετία εξω οι συνθήκες βελτιόνονταν. Ήταν ένας
αγώνας που έφερε στον κόσμο δύο παιδιά. Αγώνας που σπούδασε αυτά τα παιδιά και
τους έδωσε τα καλύτερα δυνατά εφόδια για να διεκδικήσουν τις ζωές τους. Αγώνας
που πάει χαράμι διότι η αναμενόμενη στάση από έναν γονιό είναι να μπαίνει
μπροστά για τα παιδιά του τραβώντας τα και αυτά στον αγώνα. ΌΧΙ να μπαίνει
μπροστά το παιδί του και αυτό να απηυδήζει επειδή ο πατέρας του του λέει να
“κάτσει καλά”. Πως να του εξηγήσω ότι το παιδί του αγωνιζόμενο για την ζωή του
δείχνει τον σεβασμό του στο δικό του αγώνα, για να πιάσει τόπο! Το αγώνα που
έδωσε για να τον φέρει στον κόσμο και να τον κάνει εν δυνάμει χρήσιμο άνθρωπο
στην κοινωνία. Πως διάολο να του δώσω να καταλάβει ότι η απόλυτη καταστροφή την
οποία κατα τα άλλα βλέπει και αντιλαμβάνεται αφορά και τα δικά του δυο παιδιά,
και αυτά δεν πρόκειται να την γλιτώσουν με το να κοιτάζουν την πάρτη τους; Ίσως
να θεωρεί ότι καθώς το ένα του παιδί τα κουτσοφέρνει και το άλλο χτίζει την ζωή
του στην ξενιτιά θα ψοφήσουν τα παιδιά των γειτόνων μόνο και όχι τα δικά του.
Μου ανέφερε και τα περί μπροστάρη, αλλά δεν πρόλαβα να του πω βγάλε έναν του
κύκλου σου για δικό σου μπροστάρη και πολλοί μπροστάρηδες μαζί θα την βρουν την
άκρη... ή βγες εσύ στο κάτω κάτω! Τον φίλο μου τον πονάει η νοοτροπία αυτή του
πατέρα του, ο οποίος κατηγορεί την νοοτροπία του Έλληνα αλλά δεν φαίνεται να
μπαίνει στον κόπο να αλλάξει, να αναθεωρήσει έστω, την δική του νοοτροπία.
Καλώς.
Παρόμοια συμπεριφορά, αλλά ομολογουμένως ηπιότερη έχω
αντιμετωπίσει και από την μάνα μου ακόμα. Η οποία το 2012 με έκανε να κλάψω
κυριολεκτικά όταν μου είπε ότι ήταν στο σουαρέ της γερμανικής πρεσβείας,
σφίγγοντας το χέρι εκείνου του μαλάκα που είχε το θράσος να πάει σε εκδήλωση
στα Καλάβρυτα και να πει “σας αδικούσαμε τότε και για αυτό σήμερα σας βοηθάμε.
Και η μάνα μου θέλει, και ίσως δίκιο έχει, να κοιτάξω λίγο παραπάνω την πάρτη
μου.
Όταν ήμουν μικρός ήθελα να γίνω ή στρατιωτικός ή διπλωμάτης
ή καθηγητής ιστορίας, λόγω επιρροών περιβάλλοντος και διαπαιδαγώγησης, και του
ότι ο Σεφέρης, ο Δαβάκης, ο Τσιγάντες και ο Young Indiana Jones είναι οι
παιδικοί μου ήρωες. Στην θητεία μου αποδέχτηκα όλη την ασχήμια της ελληνικής
κοινωνίας την οποία αρνιώμουν ως τότε, μάλλον χάρη στο ότι από 18 ως 23 ζούσα
και σπούδαζα έξω. Στην έπαρση σημαίας σε δύο περιπτώσεις άκουσα να βρίζουν την
σημαία, με ενδιαφέροντες τρόπους, “πουτάνα τελευταία φορά που στα παρουσιάζω”.
10 λεπτά μετά αναρωτιόμουν πως στο καλό κατάφερνα να συγκρατηθώ και δεν άνοιξα
κάνα κεφάλι με το κοντάκι του G3. Ήταν ένας ΕΠΟΠ, αγνό παιδί, εγγόνι μαχητή του
40 που κατέληξε από κρυοπαγήματα σε νοσοκομείο της Φλώρινας, που έλεγε ότι
έγινε ΕΠΟΠ για να υπηρετήσει την πατρίδα. Το τι δούλεμα έτρωγε από τους άλλους
ΕΠΟΠάδες δε λέγεται, κάτι ΕΠΟΠάδες που στο φυλάκιο ξεφύλλιζαν και το περιοδικό
του χρυσού αυγού και πίνανε φραπεδιές τσιγαρίζοντας όταν οι έφεδροι μπροστά
τους μάζευαν τις γόπες, το 2007-8 (προς αποφυγή παρεξηγήσεων από κάποιον ΕΠΟΠ,
η ειρωνική διάθεση αναφέρεται σε μέγα μέρος συνάδελφων του, που δεν θα έπρεπε
καν να φορούν στολή όπως και αρκετοί γαλονάδες τύπου Κωσταράκου). Πως διάολο θα
μπορούσα να κυνηγήσω το προσωπικό μου όνειρο να φέρω στολή μέσα σε ένα τέτοιο
άρρωστο περιβάλλον που δολοφονούσε κάθε έννοια ήθους και ηθικής που με δίδαξε η
μάνα μου;
Θέλω να διδάξω ιστορία, έτσι έλεγα από 11 ετών, τουλάχιστον.
Τι τυχεροί που είναι κάτι φίλοι μου φιλόλογοι στα λύκεια ρε: ο ένας δουλεύει
για 600 ευρώ για τον ίδιο, άνεργη γυναίκα, δυο παιδιά και μια πεθερά με σύνταξη
ΟΓΑ 150. Μάλλον τα καταφέρνει καθώς δίχως ακίνητο δεν πληρώνει χαράτσι. Ο άλλος
έχει 9 χρόνια ωρομίσθιος συμβασιούχος, και κατέχει διδακτορικό από το Royal
Holloway of London. Άσε τα ακαδημαϊκά, δεδομένου ότι όπως μου είπε και ένα από
τους λίγους άξιους λέκτορες εν Ελλάδι οι ακαδημαϊκές θέσεις είναι δεσμευμένες
για ημέτερους για δεκαετίες μπροστά, μην πιάσω και τα του εξωτερικού. Στην
Διπλωματική σχολή δεν μπόρεσα να αιτηθώ διότι λόγω τίτλου σπουδών αλλοδαπής,
αναγνωρισμένου μεν μη ισοτιμημένου και αντιστοιχισμένου δε, ελέω ΔΟΑΤΑΠ. Ας
φρόντιζα να ξέρω τα εμπόδια από μικρός.
Για να ευλογήσω τα γένια μου, είμαι και αξύριστος, δυο
συνταγματάρχες μια φορά δήλωσαν εντυπωσιασμένοι από τα περί διασποράς δυνάμεων
και εσωτερικών ελιγμών που τους έλεγα και πρότειναν “να σε βάλουμε να διδάσκεις
ιστορία στην Σχολή”, “μα” τους λέω “οι διδάσκοντες ιστορία στην Ευελπίδων είναι
απόστρατοι”, και μου λένε “θα περάσουμε μια μέρα ένα νόμο για να σε πάρουμε και
μετά τον καταργούμε”. Μάλιστα, για να σου αναγνωρίσουμε μια αξία αλλά και για
να σε αφήσουμε να προσφέρεις πρέπει να υπάρχει από πάνω πλέγμα πατρονίας. Δεν
διαφέρει αυτό καθόλου από τους ελεγκτές που εκβιάζουν ελευθεροεπαγγελματιες σαν
νονοί της νύχτας απλά για να τους αφήνουν ήσυχους να κάνουν την δουλειά τους.
Μου έλεγε δε ένας ανθυπολοχαγός ότι είχαν στην σχολή έναν γηραλέο τύπο που τους
δίδασκε περί Β' παγκοσμίου και τους έβαζε να βαράνε προσοχές μέσα στην αίθουσα
ενώ αυτοί ήταν από ολονυχτία. Στην θέση του μάλλον θα τους άφηνα να κοιμηθούν
στα θρανία. Άκουσα την μάνα μου μια μέρα να λέει “ε δε γίνεται, να μεγαλώνουμε
τα παιδιά μας με αρχές και μετά να τους λέμε βάλε και λίγο νερό στο κρασί”,
όταν της πρότειναν να βυσματώσει για μένα. Είμαι από εκείνους τους νέους
Έλληνες που εξακολουθούν να δηλώνουν περήφανοι για τον γονιό τους, κάτι είναι
και αυτό. Η μάνα μου, με κλονισμένη την υγεία, πλέον παρίσταται κάθε Τετάρτη
στα ειρηνοδικεία βλέπετε. Αν και βεβαίως κάποιοι με λένε μεγάλο μακάκα που δεν
έχω φροντίσει ποτέ να χρησιμοποιήσω τας διασυνδέσεις που είχα τριγύρω μου. Μια
διασκευή του εχθρού του λαού του Ίψεν για την Ελλάδα του σήμερα θα ήταν “οι
μακάκες του λαού”, οι γραφικοί και οι ονειροπόλοι του λαού. Κάποιο παιδί με
περιέγραψε σε κοινό μας φίλο ως εξύς “καλό παιδί αλλά πολύ για Ελλάδα μιλάει”.
Μάθε παιδί μου γράμματα μας λέγανε. Έχω bachelor, 2 μάστερ,
μια ντουζίνα vocational certificates και δουλεύω εκ περιτροπής γκαρσόνι στην
ξενιτιά λαμβάνοντας και ένα μικρό προνοιακό επίδομα, και ευχαριστώ τον θεό που
έχω την πολυτέλεια να την βγάζω με 500 το μήνα. Η ποιο καλοπληρωμένη δουλειά
που έχω κάνει μέχρι τώρα στην ζωή μου ήταν σεκιούριτι σε νοσοκομείο, για 676
Ευρώ το μήνα. Μπορεί να μου πει κανείς ΠΩΣ στο δίαολο εξακολουθούν και μου λένε
μαλακίες τύπου “κοίτα την δουλειά σου και χέσε την Ελλάδα;” Πως στο διάολο θα
μπορέσω να επιτύχω οτιδήποτε στην ζωή μου, πόσο μάλλον τα όνειρα που είχα από
παιδί δίχως ελευθερία; Της λέγω της μάνας μου ότι έχασα ήδη την πρώτη μου νιότη
(20-30), και προκειμένου να μην χάσω την δεύτερη (30-40) πρέπει να έχω την
ελευθερία μου. Πως στο διάολο ανέχεστε ρε κολόγεροι νεογκιαούρηδες του κερατά
να λέτε στα παιδιά σας “εσείς θα ζήσετε πεντάκις τρισχειρότερα από όλες τις
μεταπολεμικές γενεές, ναι, το καταλάβαμε, αλλά εσείς να κοιτάτε την πάρτη σας”;
Η μάνα μου είναι τόσο φοβισμένη καμιά φορά που μου ζητά να μην μπλέκομαι, να
μην στοχοποιούμαι, να μην... να μην... Και εξεγείρομαι. Καλή η ιδέα της
λευτεριάς αλλά να μην εκτιθέμεθα κιόλα! Νεογκιαούρηδεσ, έ νεογκιαούρηδες. Το
“νεοέλληνας” του Τζιμάκου είναι πολύ λίγο πλέον. Το έχω πάρει απόφαση και λέγω
σε κάθε κνήτη, σε κάθε φασίστα, σε κάθε αριστερούλη άπατρι, σε κάθε ραγιά
πουστόφρονα γενικώς το εξής: “άμα έρθουν τα χειρότερα και την βγάλουμε καθαρή,
καλώς. Εάν δεν την βγάλουμε καθαρή δεν πρόκειται να ξανακούσετε από μένα το
όνομα σας ή την προσφώνηση 'πατριώτη', νεογκιαούρηδες θα σας καλώ διότι αυτό θα
έχετε αποδείξει ότι είστε, αν θα ζούμε κιόλας δηλαδή”.
Όταν με το καλό λευτερωθούμε, αν είμαι έξω θα ζητήσω να
στήσω προξενική αρχή εδώ πάνω που βρίσκομαι, καθώς το πλησιέστερο εναπομείναν
ελληνικό προξενείο είναι 3 ώρες με το αμάξι. Άμα είμαι μέσα θα φροντίσω να
διδάξω στο λύκειο, να πειραματιστώ κιόλας με κάτι εφαρμογές θεατρικού
παιχνιδιού για την διδαχή της ιστορίας, που τις έχω στο μυαλό μου από όταν
παρακολουθούσα σεμινάρια του IDEA - International Drama and Theater in
Education Association, και θα επιδιώξω να κάνω διδακτορικό σε κάθε περίπτωση.
Άλλωστε τι στο καλό θα κάνω την λευτεριά, αν δεν την χρησιμοποιήσω για να
κυνηγήσω τα όνειρά μου;
από το «http://www.epam.org.uk/» μέσω της σελίδας fb του
Δ.Καζάκη
Λόγω του σημερινού θαλάσσιου δυστυχήματος μαθαίνουμε ότι η κατοχική Ελλάδα δεν έχει καν ένα πολεμικό πλοίο στο Ιόνιο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌταν η Τουρκία έχει μεγάλη πολεμική ναυτική βάση στην Αλβανική ακτή στο Ιόνιο !
Και όταν η κατοχική κυβέρνηση έχει ανακαλέσει σώματα στρατού από την Ήπειρο και Βόρειο Ελλάδα γενικότερα.
Ο Θεός να μας φυλάει αφού ούτε ένοπλες δυνάμεις δεν έχουμε παρά μόνο γραφιάδες χέστες.